Απροϋπόθετη η υπακοή στην Ιεραρχία;

 

Νικολάου Μάννη, Εκπαιδευτικού

Πριν από λίγες ημέρες ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γόρτυνος κ. Ιερεμίας δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Μας λείπει το εκκλησιολογικό φρόνημα»[1]. Σε αυτό, δυστυχώς, διατυπώνονται οι εξής, όχι μόνο παράδοξες, αλλά και παντελώς αντι-πατερικές, θέσεις, οι οποίες απέχουν παρασάγγας από το ορθόδοξο και γνήσιο εκκλησιολογικό φρόνημα.

Ας τις δούμε με την σειρά:

α) «Θά κάνουμε ὅ,τι μᾶς πεῖ ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἄν ἡ Ἐκκλησία μᾶς πεῖ νά φορᾶμε τήν μάσκα στὸν Ναό γιά προστασία μας ἀπό τόν κορωνοϊό, θά τήν φορᾶμε. Ἄν μᾶς πεῖ νά μήν τήν φορᾶμε, δέν θά τήν φορᾶμε!».

Εδώ, αφενός, γίνεται μία αυθαίρετη ταύτιση των δύο εννοιών· «Ιεραρχία» και «Εκκλησία». Κατά την ορθόδοξη διδασκαλία όμως «ὑπάρχει σαφής διάκριση ἀνάμεσα στήν Ἐκκλησία, καθεαυτήν, - ὡς Θεανθρωπίνου μυστηριακοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ - καί τήν Διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας (δηλ. την Ιεραρχία), ἡ ὁποία ἐκφράζει πράγματι τήν Ἐκκλησία, μόνον ὅμως ὑπό συγκεκριμένες καί σαφεῖς προϋποθέσεις»[2].

Αφετέρου, υπονοείται η, ακόμη πιο αυθαίρετη, άποψη πως για «ό,τι πει η Εκκλησία» (και εννοεί την Ιεραρχία) οφείλεται απόλυτη και αδιάκριτη υπακοή!

Αν όμως η σημερινή Ιεραρχία πει να μην ασπαζόμαστε τις Εικόνες, για να μη μολυνθούμε από κορωνοϊό, τί θα κάνουμε; Θα την υπακούσουμε ή θα υπακούσουμε την Εκκλησία («ἧς πρόσωπον ἐπέχει ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος»[3]) που λέει «Εἴ τις οὐ προσκυνεῖ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν εἰκόσι περιγραπτὸν κατὰ τὸ ἀνθρώπινον ἤτω, ἀνάθεμα»[4];

Αν η σημερινή Ιεραρχία πει να μη κοινωνούμε, για να μη μολυνθούμε από κορωνοϊό, τί θα κάνουμε;  Θα την υπακούσουμε ή θα υπακούσουμε την Κεφαλή της Εκκλησίας, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, που λέει  «ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς»[5];

β) «Θά τολμήσω νά πῶ, ἀδελφοί, καί τό ἑξῆς: Καί λάθος ἀκόμη νά κάνει ἡ Ἐκκλησία, νά ἀκολουθοῦμε τό λάθος καί ὄχι τήν κατά τήν γνώμη μας ἀκρίβεια. Καί αὐτό πού σᾶς λέγω δέν εἶναι δικός μου λόγος, ἀλλά τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (βλ. εἰς Ἅπαντα Ἁγίων Πατέρων, τόμ. 4, 615)».

Εδώ ο Σεβασμιώτατος κ. Ιερεμίας προβαίνει δυστυχώς σε μια διαστρέβλωση, όπως θα δούμε, της διδασκαλίας του Ιερού Χρυσοστόμου. Ιδού τι λέγει ακριβώς ο Άγιος στο σημείο που παραπέμπει ο Σεβασμιώτατος: «Εἰ γὰρ καὶ ἐσφάλλετο ἡ Ἐκκλησία, οὐ τοσοῦτον κατόρθωμα ἀπὸ τῆς τῶν χρόνων ἀκριβείας ἦν, ὅσον ἔγκλημα ἀπὸ τῆς διαιρέσεως καὶ τοῦ σχίσματος τούτου». Σε ποιους απευθύνεται ο Άγιος; Και για ποιο σφάλμα της Εκκλησίας μιλά; Και ποιος εκφράζει την Εκκλησία στην συγκεκριμένη περίπτωση;

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από τον λόγο του Ιερού Χρυσοστόμου με τίτλο «Εἰς τοὺς τὰ πρῶτα Πάσχα νηστεύοντας», ο οποίος απευθύνεται στους λεγόμενους Πρωτοπασχίτες, οι οποίοι ακόμη και μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο επέμεναν να εορτάζουν το Πάσχα όχι όπως το όρισε η Σύνοδος να εορτάζεται συμφώνως από όλους, αλλά εόρταζαν «τὰ «πρῶτα Πάσχα», ἦτοι τὰ ἀρχαῖα τὰ κατὰ τοὺς εσφαλμένους ἀρχαίους ὑπολογισμοὺς καθοριζόμενα, χωρὶς νὰ λαμβάνηται ὑπ' ὄψιν ἡ ἐαρινὴ ισημερία»[6]. Στον σπουδαίο αυτόν λόγο του ο Άγιος λέει πως το έγκλημα των Πρωτοπασχιτών δεν είναι απλά το ότι εορτάζουν το Πάσχα προ της εαρινής ισημερίας (το οποίο άλλωστε συνέβαινε σε μερικές Τοπικές Εκκλησίες προτού η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος καθορίσει την ημερομηνία του Πάσχα), αλλά το ότι αντιστέκονται με πείσμα και απορρίπτουν την απόφαση σύμπασας της Εκκλησίας για το θέμα αυτό! Οι Πρωτοπασχίτες χρησιμοποιούσαν ως επιχείρημα ότι η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος έσφαλε αστρονομικά ως προς τον χρόνο καθορισμού του Πάσχα. Ο Ιερός Πατήρ τους απαντά πως ακόμη και αν (υποθετικά δηλαδή, διότι δεν υπήρξε σφάλμα της Εκκλησίας στην εν λόγω απόφαση!) η Εκκλησία έσφαλε σε αυτό το θέμα, το κατόρθωμα από την ακριβή τήρηση των χρόνων δεν θα ήταν τόσο μεγάλο, όσο το έγκλημα από την διαίρεση και το σχίσμα που έκαναν οι Πρωτοπασχίτες. Για αυτό και γράφει πως εμείς «προετιμήσαμεν τὴν συμφωνία, τῆς τῶν χρόνων παρατηρήσεων»[7]  και ελέγχει με ιερά αγανάκτηση τους Πρωτοπασχίτες λέγοντας: «σὺ δὲ οὐ προτιμᾷς τοῦ χρόνου τῆς Ἐκκλησίας τὴν συμφωνίαν, ἀλλ' ἵνα δόξῃς ἡμέρας παρατηρεῖν, εἰς τὴν κοινὴν ἁπάντων ἡμῶν ἐμπαροινεῖς μητέρα, καὶ τὴν ἁγίαν διατέμνεις σύνοδον;»[8].

Είναι απολύτως σαφής η θέση του Αγίου και μιλεί συγκεκριμένα. Δεν έχει λοιπόν καμία σχέση με την ερμηνεία που υπονοεί ο Σεβασμιώτατος, πως ο Άγιος τάχα διδάσκει ότι ακόμη και λάθος να κάνει κάποια Ιεραρχία οι πιστοί οφείλουν να την υπακούουν! Σε ποια Εκκλησία λοιπόν οφείλουμε όλοι να υπακούμε, ακόμη και αν, φαινομενικά, σφάλλει; Μα φυσικά στην Εκκλησία την εν Οικουμενική Συνόδω συνερχομένη!

Για αυτό και ο Άγιος Νεκτάριος τονίζει πως ενώ οι Τοπικές Σύνοδοι (δηλ. οι αποφάσεις των Ιεραρχιών των Τοπικών Εκκλησιών) «ἔχουσι μερικόν κῦρος», οι Οικουμενικές Σύνοδοι (δηλ. οι αποφάσεις σύμπασας της Ιεραρχία όλων των επιμέρους Εκκλησιών «ἔχουσι γενικὸν ἐκκλησιαστικὸν κῦρος»[9].

Απόδειξη δε ότι η Ιεραρχία μιας Τοπικής Εκκλησίας (ενίοτε και πολλών Τοπικών Εκκλησιών) δύναται ακόμη και να σφάλλει, αλλά και να αστοχήσει οικτρά, είναι οι εκατοντάδες πλανεμένες και απορριπτέες αποφάσεις τους ανά τους αιώνας, όπως, παραδείγματος χάριν, η ψευδοκαθαίρεση του Ιερού Χρυσοστόμου από την Ιεραρχία που συνήλθε στην εν Δρυ Σύνοδο (403), τα αιρετικά δόγματα που προάσπισε η Ιεραρχία της εν Εφέσω ληστρικής ψευδοοικουμενικής (448), οι εικονομαχικές αποφάσεις της ψευδοοικουμενικής (με 348 Ιεράρχες παρακαλώ!) της Ιέρειας (754), τα ψευδενωτικά φληναφήματα των φιλοπαπικών Ιεραρχών της Λυών (1274) και της Φερράρας/Φλωρεντίας (1439) κ.α.

Και οι πλανεμένοι εκείνοι Ιεράρχες «υπακοή στην Εκκλησία» (δηλαδή στους εαυτούς τους) απαιτούσαν, μόνο που, φυσικά, δεν εξέφραζαν και δεν εκπροσωπούσαν, σε καμία περίπτωση, την Εκκλησία του Χριστού! 

γ) «Σᾶς ἀναφέρω ἕνα παράδειγμα: Κανονικά, νομίζω, δέν ἔπρεπε νά ἀλλάξει τό Ἡμερολόγιο. Δέν εἶναι ὅμως θέμα δογματικό τό θέμα τοῦ Ἡμερολογίου. Γι᾽ αὐτό, ἀφοῦ τό εἶπε ἡ Ἐκκλησία νά ἀλλάξει, ἀκολουθήσαμε τήν ἀλλαγή. Κοιτάξτε ὅμως τώρα τά χάλια τῶν Παλαιοημερολογιτῶν, πού θέλησαν νά ἐναντιωθοῦν στήν Ἐκκλησία, ἀκολουθώντας τάχα τήν ἀκρίβεια καί ὄχι τήν ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας. Τά χάλια τους εἶναι τό ὅτι βρέθηκαν ἐκτός Ἐκκλησίας!».

Προσέξτε τώρα πως το ένα σφάλμα φέρνει το άλλο. Είδαμε προηγουμένως στο κείμενο του Ιερού Χρυσοστόμου πως η Εκκλησία με την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο αποφάσισε τον χρόνο του εορτασμού του Πάσχα, ώστε να επιτευχθεί συμφωνία και ενότητα ολόκληρης της Εκκλησίας.

Το 1924, η «Εκκλησία» με ποια Οικουμενική Σύνοδο αποφάσισε να μεταβάλει το ημερολόγιο και με ποιο σκοπό; Με καμία, αγαπητοί μου! Καμία Οικουμενική Σύνοδος δεν έγινε και κανένας εκκλησιαστικός σκοπός δεν υπήρχε! Ήταν δυστυχώς μια βιαστική, αυθαίρετη και μονομερής απόφαση της Ιεραρχίας τριών, αρχικά, Τοπικών Εκκλησιών, η οποία επέφερε σοβαρότατες αντιδράσεις και οδήγησε σε διχασμό. Η απόφαση αυτή δεν επέφερε συμφωνία και ενότητα (όπως η απόφαση της Εκκλησίας στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο), αλλά έριδες και σχίσματα. Και μόνο δε από το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη Τοπικές Εκκλησίες (όπως των Ιεροσολύμων, Ρωσίας, Αγίου Όρους κ.ά.) που δεν έχουν αποδεχθεί την απόφαση αυτή για ημερολογιακή μεταρρύθμιση, και επιμένουν να εορτάζουν τις ακίνητες Εορτές με το παλαιό ημερολόγιο, καταρρίπτει πανηγυρικά το επιχείρημα ότι δήθεν «η Εκκλησία άλλαξε το ημερολόγιο»! Η Εκκλησία, προς αισχύνη των μεταρρυθμιστών, είναι διχασμένη σήμερα σε αυτό το θέμα, και όταν οι μεν εορτάζουν τα Χριστούγεννα, οι άλλοι εορτάζουν του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού, και όταν οι πρώτοι νηστεύουν, οι δεύτεροι καταλύουν κ.ο.κ. 

Η Εκκλησία με την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο το 325 αποφάσισε να εορτάζεται το Πάσχα (ως κέντρο όλων των Εορτών και πανήγυρις πανηγύρεων) την ίδια ημέρα από όλους για να υπάρχει συμφωνία και ενότητα και σε αυτόν τον τομέα, αλλά οι Πρωτοπασχίτες θεώρησαν ότι η απόφαση αυτή είναι εσφαλμένη από άποψη χρονικής ακρίβειας της εορτής του Πάσχα και δεν υπάκουσαν. Το ίδιο έπραξαν και οι Λατίνοι το 1582 με την υιοθέτηση του λεγόμενου Γρηγοριανού ημερολογίου και την εξ αυτής αλλαγή και του Πασχαλίου, επειδή ακριβώς θεώρησαν ότι η απόφαση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου για την εορτή του Πάσχα ήταν εσφαλμένη από άποψη χρονικής ακρίβειας. Ιδού τι τους απαντά ο Ιερός Νικόδημος: «Ἄς ἠξεύρουν γάρ, ὅτι καὶ αἱ οἰκουμενικαὶ σύνοδοι, ὁποῦ μετὰ τὴν πρώτην ἔγιναν, καὶ οἱ λοιποὶ Πατέρες, ἔβλεπον ναὶ καὶ αὐτοὶ, ὡς σοφοὶ ὁποῦ ἦσαν, πῶς ἐκατέβη πολὺ ἡ ἰσημερία· ἀλλ’ ὅμως δὲν ἠθέλησαν νὰ τὴν μεταθέσουν ἀπὸ τὴν κα΄ Μαρτίου, ὁποῦ τὴν ηὗρεν ἡ α΄ σύνοδος, προτιμῶντες περισσότερον τὴν συμφωνίαν τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἕνωσιν ἀπὸ τὴν ἀκρίβειαν τῆς ἰσημερίας, ἥτις δὲν προξενεῖ οὔτε εἰς τὴν εὕρεσιν, τοῦ ἐδικοῦ μας Πάσχα κᾀμμίαν σύγχυσιν, οὔτε βλάβην εἰς τὴν εὐσέβειαν, μάλιστα δὲ καὶ προξενεῖ ἡ ἀκρίβεια αὕτη εἰς τοὺς Λατίνους δύω μεγάλας ἀτοπίας, τὸ νὰ ἑορτάζουν δηλ. τὸ Πάσχα ἢ μετὰ Ἰουδαίων, ὅπερ ἐναντίον ἐστὶν εἰς τὸν παρόντα ἀποστολικὸν κανόνα, ἢ πρὸ τῶν Ἰουδαίων. Ὅτι δὲ περισσότερον εὐαρεστεῖται ὁ Θεὸς εἰς τὴν τάξιν τοῦ πασχαλίου, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, τοῦ καλανταρίου (=ημερολογίου) τοῦ ἐδικοῦ μας, παρὰ εἰς τὴν ἀκρίβειαν τοῦ πασχαλίου καὶ καλανταρίου τῶν Λατίνων, φανερὸν εἶναι ἀπὸ τὰ θαύματα ὁποῦ ἔδειξε καὶ δεικνύει ἕως τώρα»[10].

Οι Ιεραρχίες των Τοπικών Εκκλησιών το 1924 θεωρώντας ότι το ημερολόγιο είναι εσφαλμένο από άποψη χρονικής ακρίβειας τί άλλο έπραξαν, παρά να υιοθετήσουν ξεκάθαρα το χρονολατρικό σκεπτικό των Πρωτοπασχιτών και των Λατίνων! Και έτσι το μετέβαλαν αυθαίρετα και χωρίς την συμφωνία των άλλων Τοπικών Εκκλησιών διασπώντας την ενότητα και την συμφωνία της Εκκλησίας σε αυτόν τον τομέα και καθυβρίζοντας κατ᾿ ουσίαν το ενωτικό έργο της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Οι Παλαιοημερολογίτες αντιθέτως παρέμειναν πιστοί στις αποφάσεις και το πνεύμα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου η οποία αποφάσισε πως η συμφωνία και η ενότητα της Εκκλησίας (η οποία εκφράζεται αυθεντικώς διά των αποφάσεων των Οικουμενικών Συνόδων και όχι με τις μονομερείς διαταγές των Ιεραρχών κάποιων Τοπικών Εκκλησιών) είναι πάνω από την χρονολογική ακρίβεια.

Βεβαίως όμως, για να λέμε την αλήθεια, στην πορεία κάποιοι ακραίοι Παλαιοημερολογίτες, προφανώς ζαλισμένοι από τους φόνους, τους ξυλοδαρμούς, τις εξορίες, τα ξυρίσματα και τους αποσχηματισμούς των ιερέων τους, τα σφραγίσματα και τις κατεδαφίσεις των ναών τους, τις φυλακίσεις και τα υπόλοιπα δείγματα αγάπης που εισέπραξαν από τους (μαθητές του πράου Ιησού) Ιεράρχες της επίσημης Εκκλησίας[11], υιοθέτησαν ακραίες απόψεις και αποκήρυξαν δυστυχώς ολόκληρη την Εκκλησία[12]. 

Στο χέρι λοιπόν του Σεβ κ. Ιερεμία και των συναδέλφων του είναι να διορθώσουν τα σφάλματα των προκατόχων τους, επαναφέροντας την τιμή και τον σεβασμό στην απόφαση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και στο ενωτικό πνεύμα της. Ειδάλλως το «μας λείπει το εκκλησιολογικό φρόνημα» μόνο στους εαυτούς τους δικαιούνται να το απευθύνουν και σε κανέναν άλλον. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια.  

---

[1] https://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/39334-gortunos-ieremias-mas-leipei-to-ekklisiologiko-fronima

[2] Δημητρίου Τσελεγγίδου (Καθηγητού Πανεπιστημίου), Η Συνοδικότητα, ως αγιοπνευματικός τρόπος οριοθετήσεως της Πίστεως και της Ζωής της Εκκλησίας και οι Θεολογικές προϋποθέσεις της (http://www.impantokratoros.gr/B621D61D.el.aspx).

[3] Αγίου Νικοδήμου, Πηδάλιον, β΄ εκδ. Αθήνα, 1841, σ. 66-67.

[4] Συνοδικόν της Ορθοδοξίας.

[5] Ιω. Ϛ΄ 53.

[6] Αριστοτέλους Δελήμπαση, Πάσχα Κυρίου, Αθήναι, 1985, σ. 539.

[7] P. G. 48, 864.

[8] P. G. 48, 869.

[9] Αγίου Νεκταρίου, Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι, εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη, 1972, σ. 66.

[10] Αγίου Νικοδήμου, Πηδάλιον, ό.π., σ. 5.

[11] Μια πολύ μικρή γεύση «αγάπης» εδώ: https://www.hsir.org/pdfs/2016/04/09/20160409eDiogmoi.pdf  

[12] «Ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Φλωρίνης ἀπεκήρυξες ὅλην τὴν Ἐκκλησία» άκουσε φωνή εκ Θεού, ο νέος άγιος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, όταν αποκήρυξε τον συνετό Ηγέτη των μετριοπαθών Παλαιοημερολογιτών Μητροπολίτη πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομο Καβουρίδη και ακολούθησε για λίγο το σχίσμα των ακραίων Παλαιοημερολογιτών (Ματθαιϊκών). Βλ. Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, έκδοση Ι. Η. Αγ. Εφραίμ, Κατουνάκια, Αγίου Όρους.