Σημαντική επιστολή Ιερεμίου του Τρανού

Παραθέτω την επιστολή του Πατριάρχου Ιερεμίου του Β΄ προς τον Μαρτίνο Κρούσιο και τους υπολοίπους Γερμανούς προτεστάντες. Αξίζει να σημειωθεί πως εκείνη την περίοδο, μόλις λίγα χρόνια μετά την προτεσταντική Μεταρρύθμιση, οι Διαμαρτυρόμενοι στράφηκαν προς την Ορθόδοξη Εκκλησία, βλέποντας σε αυτήν ένα εν δυνάμει σύμμαχο, κατά του παπισμού. Ήταν ευτύχημα που Πατριάρχης τότε ήταν ο Ιερεμίας. Ο Ιερεμίας προέβη σε Διάλογο μαζί τους, έναν Διάλογο, που έχει εκείνα ακριβώς τα στοιχεία που πρέπει να έχει ένας ορθόδοξος διάλογος, καμμία σχέση με τον οικουμενιστικό που προβαίνουν οι σημερινοί εκπρόσωποι των Ορθοδόξων Εκκλησιών προς αισχύνη και διασυρμό τους. Τα στοιχεία αυτά ήταν: α) Προσκλήθηκε να απαντήσει και το έκανε λόγω των συγκεκριμένων συνθηκών (ευελπιστώντας δηλαδή την επιστροφή των αποσχισθέντων από τον παπισμό), β) απάντησε  ορθοτομώντας το λόγο της αληθείας και μάλιστα γραπτώς, χωρίς συλλείτουργα, συμπροσευχές, αγκαλιές και άλλες φαιδρότητες του savoir vivre και γ) το κυριότερο, βλέποντας στην πορεία του διαλόγου την εμμονή τους στα κακόδοξα φρονήματά τους, διέκοψε πλήρως τις επαφές.

Κατά τη διάρκεια αυτών των διαλόγων μέσω αλληλογραφίας, οι παπιστές φοβούμενοι την μεταστροφή των προτεσταντών στην Ορθοδοξία, προσπάθησαν να δυναμιτήσουν το κλίμα, διαδίδοντας ψευδώς πως ο Ιερεμίας απέστειλε επιστολή προς τον Πάπα, όπου αποδέχεται τις αξιώσεις του επί του νέου ημερολογίου και κατακρίνει με σκληρές λέξεις τους προτεστάντες. Εις απάντηση αυτής της σκευωρίας στέλνει ο Ιερεμίας στους προτεστάντες την παρούσα επιστολή:

«Σοφώτατοι καὶ λογιώτατοι ἄνδρες Γερμανοί, υἱοὶ κατὰ πνεῦμα τῆς ἡμῶν μετριότητος, χάρις εἴη ὑμῖν ἅπασιν, εἰρήνη καὶ ἔλεος ἀπὸ Θεοῦ· εὖ ἴσθιτε πάντες, ὅτι ὄντος μου ἐν Μοσχοβίᾳ γράμμα τίμιον ἐδεξάμην τοῦ ἐλλογιμωτάτου Κρουσίου Τιβύγγηθεν, ὅπερ μοι τινὲς τῶν φίλων ἐκόμισαν, δι’ οὐ ἔγνων, ὅτι τὴν αὐτὴν εὔνοιαν, ἥν περ πρότερον εἶχε πρὸς ἡμάς, καὶ νῦν ἔχει· εἰ γὰρ μὴ οὕτως ἐτύγχανεν ὢν, οὐκ ἂν τὴν ψευδεπίπλαστον φήμην τοῦ καλοῦ κἀγαθοῦ Ἰησουΐτου ἢν καθ’ ἡμῶν περὶ τοῦ παραλόγως γενομένου νέου Καλανδαρίου ψευδῶς συρράψας ἐν τοῖς αὐτόσε μέρεσιν ἀναιδῶς διεφήμησε, δηλῶσαι ἔσπευσε· καὶ ταῦτα περὶ δευτέρας ἀπολογίας ἢ μᾶλλον εἰπεῖν συγκαταθέσεως τὸ παράπαν εἴδησιν μὴ ἔχοντα, ὡς αὐτὸς ὁ του ψεύδους καταγγελεὺς καταψευσαμένους ἠττήσας ἐφθέγξατο· τὸ γὰρ σαπρὸν δένδρον ἐκ τοῦ καρποῦ γινώσκεται, κατὰ τὴν Κυριακὴν φωνήν· καὶ τοῦτο οὐδὲν θαυμαστὸν (ἐπεὶ καὶ οἱ δαίμονες ὁπόταν κακῶσαι τινὰς βούλονται, εἰς σχῆμα ἀγγέλου μεταβάλλονται, ἢ δι’ ἀνθρώπου ὡς ἐπὶ τοῦ ἀρχισυναγώγου ἐγένετο)· εἰ γὰρ καινοτομίας ἀτόπους καὶ παραβάσεις βλασφήμους, καὶ ζιζάνια οὐ τὰ τυχόντα κατὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας διασπείρειν καθ’ ἑκάστην οὐ φρίττουσιν, (ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν παραχαράττειν ξένην καὶ ἀλλοτρίαν φωνὴν τῷ θείῳ πνεύματι προσάπτουσι, καὶ οὔτε ταῖς τῶν ἁγίων καὶ οἰκουμενικῶν συνόδων ἀποφάσεσι πειθαρχοῦσιν, οὔτε μὴν τῷ ἀναθέματι ᾧ καθυποβάλουσι πρὸς τοὺς τολμῶντας προσθεῖναί τι ἢ ἀφαιρεῖν παρὰ τῷ ἁγίῳ συμβόλῳ τῆς εὐσεβοῦς καὶ ὀρθῆς ἡμῶν πίστεως, ἀλλὰ πάντα λίθον ἐκίνησαν, καὶ κινοῦν, κατὰ τὴν παροιμίαν, στῆσαι τὸ μοχθηρὸν καὶ ἄθεσμον αὐτῶν θέλημα οὐ παύονται), πόσο μᾶλλόν γε περὶ ἐμοῦ οἱ δεινοὶ σοφισταὶ καὶ ἐχθροὶ τῆς ἀληθείας ἀληθεύειν δυνήσονται; (Οἶμαι δὲ καὶ τοὺς εἰς λόγους μετ’ αὐτῶν συνελθόντας ἐν οἱαδήτινι ὑποθέσει ἢ οἰκειώσει ὡς εἰπεῖν περὶ ὀρθῶν δογμάτων τῆς ἡμῶν πίστεως οὐκ ἀγνοεῖν)· ἄνωθεν γὰρ ἐν αὐτοῖς τὸ συκοφαντεῖν τε καὶ ψεύδεσθαι οἷά τις κλῆρος παρὰ τοῦ πατρὸς αὐτῶν κεχάρισται· ὅπερ οὐ μόνον κατ’ ἐμοῦ ἔναγχος χρησάμενοι, ἀλλὰ και πάλαι κατὰ πάντων τῶν τὴν ἀλήθειαν φθεγξαμένων κατέσπειραν· ἡμεῖς δὲ οὐκ εἰώθαμεν τὸ τοιοῦτον τρέφειν θηρίον (ἁλιευτῶν γάρ ἐσμεν ὀπαδοί) ἀλλ’ οὐδ’ ἐκεῖνα ἅπερ πρότερον ὡς ἀχρεῖα ἐξουθενήσαντες, πάλιν ὡς εὔχρηστα ἀνθεξώμεθα. Εἰ γὰρ τοῦτ’ αὖθις ἀντιποιεῖσθαι ἁλῶμεν, ὡς καὶ ὁ ἐπίτριπτος ἐκεῖνος, ὁ οὐκ Ἰησουΐτης ἀλλ’ Ἀντιχριστίτης, δολίως ἀπεφήνατο, οὐ μόνον πρὸς τοὺς ἐντυγχάνοντας τοῦ πρώτου ψόγου, οὗ ἐγγράφως κατὰ τοῦ ῥηθέντος καλανδαρίου ἐξεδώκαμεν ἀληθεύειν δόξομεν, ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ σοφοῦ γνωμάτευμα χώραν καθ’ ἡμῶν ἕξει τὸ φάσκον, ὁ τὸν αὐτὸν ἐπαινῶν καὶ ψέγων ἀνὴρ οὐκ ἀγαθός, ὅπερ ἀπεύχομαι. Τὸ δ’ ἀληθὲς οὕτως ἔχει· ἐν τῷ αφπβ μηνὶ ἰουνίῳ, ἰνδικτιῶνος ια΄, ἄνθρωπός τις παρεγένετο πρὸς ἡμὰς παρὰ τοῦ αἰδεσιμωτάτου Γρηγορίου Πάπα, φέρων μεθ’ ἑαυτοῦ καὶ γραμμάτιον ἐκείνου, ἐν ὢ καὶ περὶ τοῦ νέου Καλανδαρίου φιλικῶς ἡμῖν ἔγραψε, θεωρῆσαι αὐτὸ ἐν ἀκριβείᾳ, καὶ εἰ ἀρεστὸν ἡμῖν δόξαι, κυρῶσαι· ἡμεῖς δὲ καλῶς συνδιασκεψάμενοι περὶ τούτων, ᾗ δυνάμεως εἴχομεν, συγκρίναντες αὐτὸ οὐ μόνον μετὰ τοῦ ἀληθοῦς πασχαλίου, ὃ οἱ θεοφόροι πατέρες πανσόφως θεσπίσαντες τῇ καθολικῇ ἐκκλησίᾳ ἐξέδωκαν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τοὺς τὴν ἐπιστήμην τὴν ἀστροθεάμονα δεινούς, τὸν μέγαν Πτολεμαῖον καὶ ἄλλους, ἐσφαλμένον εὕρηται, μηδ’ ὅλως συνάδον εἰς τὴν τῆς ἐκκλησίας κοινὴν δόξαν· ἄλλως γὰρ ἐκεῖνοι ἐσκόπουν τὰ πράγματα, καὶ ἄλλως αἱ τῶν θεοφόρων πατέρων γνῶμαι. τοίνυν καὶ ἡμῖν δυοῖν ἕνεκα οὐκ ἀρεστὸν ἔδοξεν, ἓν μέν, ὅτι ὁπόταν ἐκεῖνος μετὰ τῶν περὶ αὐτὸν σοφιστῶν τὰ περὶ τούτου σκοπεῖν ἤρξαντο, οὐδόλως συμβούλους ἡμᾶς ἐχρήσαντο· δεύτερον δ’ ἡμεῖς τὴν τῶν πατέρων ὀρθὴν πίστιν, ἢν περὶ τοῦ πασχαλίου ἐχρησμοδότησαν θείᾳ ἐμφάσει, κρείττονα ἡγησάμενοι ὡς ἀληθῆ καὶ ἄπταιστον καὶ εἰς ἀεὶ διαμένουσαν, τὴν τοῦ νέου Καλενδαρίου ὡς ψευδῆ καὶ οὐτιδανὴν μακρὰν ἀφ’ ἡμῶν ἀπεσκορακίσαμεν· πλὴν εἰ καὶ φορτικῶς γράφειν δόξομεν τοῖς ἐντευξομένοις ταύτην κατὰ τὸ ποσὸν ἀλλ’ οὖν γε κατὰ τὸ ποιόν, πλέον αὐστηρότερον κατὰ τῶν συκοφαντούντων ὁ τῆς συκοφαντίας θεσμὸς γράφειν βούλεται· ἡ δὲ τοῦ Θεοῦ χάρις καὶ τὸ ἄπειρον αὐτοῦ ἔλεος εἴη μετὰ πάντων ἡμῶν· ἀμήν· ἐν μηνὶ σεπτεμβρίῳ, ἰνδικτιῶνος τρίτης, ἔτει αφπθ΄».

Κλείνοντας παραθέτουμε ένα απόσπασμα για τον μεγάλο (και όχι τυχαία αποκληθέντα "Τρανό") Πατριάρχη Ιερεμία για τον διπλό (κατά παπικών και προτεσταντών) αγώνα του, από το άρθρο "Το πρώτον πατριαρχείον εν Ρωσσία" (περιοδικό ΠΑΝΔΩΡΑ, τόμος Ι, 1860) του λογίου Σπυρίδωνα Ζαμπέλιου: