Επιτρέπεται η δημόσια κριτική κατά της Ιεραρχίας; (ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος απαντά)

Εξυπηρετεί άραγε το κοινόν η αποκάλυψις της πνευματικής καταστάσεως του Σώματος της ανωτάτης Ιεραρχίας ή απ' εναντίας βλάπτει αυτό και ηθικώς ζημιοί πληροφορούμενον τας ατελείας και αμαρτίας των ιθυνόντων τα της Εκκλησίας και σκανδαλιζόμενον δι' αυτάς;

Και ούτω ευρέθην προς στιγμήν υπόδικος ενώπιον του φοβερού Δικαστηρίου της συνειδήσεώς μου. Διάφοροι διαλογισμοί τότε αυθορμήτως ανέθωρον από τα βάθη της ψυχής μου, συνηγορούντες υπέρ της μιάς ή της άλλης απόψεως, εμού καθημένου επί του εδωλίου του κατηγορουμένου.

Παρέστησαν εν πρώτοις οι συνήγοροι της κατηγορίας, καταθέσαντες υπέρ της απόψεώς των τα εξής επιχειρήματα: Και ημείς, κύριε Πρόεδρε, δεν αρνούμεθα ότι και οι Αρχιερείς ως άνθρωποι σάρκα φορούντες και τον κόσμον οικούντες δεν δύνανται να ώσιν απηλλαγμένοι των εξ ανθρωπίνης αδυναμίας ελλείψεων και αμαρτιών επικυρούντες και ούτοι το Γραφικόν, «οὐδεὶς ἀναμάρτητος κἂν μία ἡμέρα ᾖ ἡ ζωὴ αὐτοῦ». Τούτου δεδομένου η αποκάλυψις και η δημοσίευσις των ελλείψεων και των παραπτωμάτων του Κλήρου και δη της Ιεραρχίας, προξενεί μέγα κακόν εις το Κοινόν, όπερ ταυτίζον, ουκ ορθώς βεβαίως, τα ιερουργούντα πρόσωπα με την έννοιαν της Εκκλησίας και τα υπ' Αυτής διδασκόμενα, σκανδαλίζεται και εκ βάθρων ο προς την Εκκλησίαν και τους λειτουργούς Αυτής οφειλόμενος σεβασμός και ευλάβεια κλονίζεται. Και αν τα συμβαίνοντα εν τινι οίκω σκάνδαλα και αντεγκλήσεις μεταξύ γονέων, τέκνων και συγγενών δεν πρέπει να γίνονται γνωστά εις το κοινόν κατά το γνωμικόν, «τα εν οίκω μη εν Δήμω», όπως μη εκτίθηται η τιμή και η αξιοπρέπεια της οικογενείας, πολύ περισσότερον δεν επιτρέπεται εις τον χριστιανόν και δη Κληρικόν, να αποκαλύπτη και δημοσιεύη τας ελλείψεις και τας μεγάλας κηλίδας των Κληρικών και μάλιστα των Ιεραρχών. Και τούτο διότι εκ της αποκαλύψεως και δημοσιεύσεως των αμαρτημάτων και των αμπλακημάτων των Ιεραρχών, δεν εκτίθεται η τιμή και η αξιοπρέπεια ενός οίκου ή μιάς οικογενείας, αλλ' ο θεοπαγής οίκος του Θεού και η θεοσύστατος Εκκλησία Αυτού. Τούτων ούτως εχόντων, αυτόδηλον καθίσταται, Κύριε Πρόεδρε, ότι ο αποκαλύπτων εις το κοινόν τας τυχόν ελλείψεις και μελανάς κηλίδας των λεπουργών του Θεού του Υψίστου, καθίσταται ένοχος ενώπιον του Θεού και της Εκκλησίας και δέον να έπιβληθώσι κατ' αυτού ανάλογοι κυρώσεις, δια το κοινόν σκάνδαλον, όπερ ούτος προκαλεί εις την χριστιανικήν κοινωνίαν, εν η ούτος και εμπολιτεύεται. Άλλως τε δεν διαφεύγει την χριστιανικήν αντίληψιν του σεβαστού Δικαστηρίου, ούδ' αγνοεί τούτο την Ευαγγελικήν ρήσιν του θείου Δομήτορος τής Εκκλησίας Χριστού ειπόντος, «οὐαὶ τῷ ἀνθρώπῳ δι᾿ οὗ τὸ σκάνδαλον ἔρχεται» (Ματθ. ιη΄ 7). Κατά ταύτα ζητώ την καταδίκην του κατηγορουμένου, ως εμπίπτοντος εις την υπό του ποινικού εκκλησιαστικού νόμου προβλεπομένην και καθοριζομένην ποινήν δια πάντας τους προξενούντας τα ηθικά σκάνδαλα.

Μετά το τέλος των αγορεύσεων των συνηγόρων της κατηγορίας, ο κύριος Πρόεδρος εκάλεσε τους συνηγόρους της υπερασπίσεως, όπως εκθέσωσι και ούτοι τα υπέρ του κατηγορουμένου επιχειρήματα αυτών. Και ημείς, αξιότιμε κύριε Πρόεδρε, και κύριοι Δικασταί, δεν αρνούμεθα, αλλά συνομολογούμεν μετά των αντιδίκων συναδέλφων, ότι και οι Κληρικοί ανώτεροί τε και κατώτεροι ως άνθρωποι και ούτοι σάρκα φορούντες και τον κόσμον οικούντες, δεν δύνανται να ώσιν απηλλαγμένοι των εξ ανθρωπίνης αδυναμίας προερχομένων ελλείψεων και αμαρτιών. Αλλ' όταν όμως τα σφάλματα και τα ηθικά παραπτώματα των Κληρικών και μάλιστα των Ιεραρχών, είναι τοιαύτα ώστε να μη δύναται να δικαιολογηθώσιν υπό της ανθρωπίνης αδυναμίας και ως τοιαύτα να καλυφθώσι και να αποσιωπηθώσι, τότε δεν φρονείτε κύριοι Δικασταί ότι η απόκρυψις και αποσιώπησις τούτων προξενεί μάλλον ζημίαν παρά ωφέλειαν, ου μόνον εις τον αμαρτωλόν Κληρικόν, αλλά και εις όλην την κοινωνίαν, εις ην ούτος ετάχθη ως διδάσκαλος και ηθικός φωταγωγός προς καθοδήγησιν και σωτηρίαν των ψυχών; Εν τη περιπτώσει ταύτη καθ' ην τα ανομήματα και τα αμπλακήματα των Κληρικών δεν προέρχονται εξ ανθρωπίνων αδυναμιών, ων ουδείς τυγχάνει απηλλαγμένος, αλλ' απιστίας και ηθικής πωρώσεως μέχρι περιφρονήσεως και αύτης της κοινής γνώμης, τότε πρόξενος σκανδάλου αποβαίνει δια την κοινωνίαν όχι πλέον η αποκάλυψις και η καυτηρίασις, αλλ' η απόκρυψις και αποσιώπησις των βδελυρών και κακοήθων πράξεων των ανηθίκων και αναξίων Κληρικών. Η ανοχή και απόκρυψις των τοιούτων κραυγαζόντων αμαρτημάτων και ανοσιουργημάτων ενός Κληρικού, εκτός του ότι σκανδαλίζει ολόκληρον την κοινωνίαν δεν συντελεί και εις την διόρθωσιν και την θεραπείαν του ουτωσί νοσούντος καί ελκαίνοντος Κληρικού. Αλλ' απ' εναντίας η τοιαύτη ανοχή καθιστά τον κακοήθη και εξηχρειωμένον Κληρικόν θρασύτερον και αναισχυντότερου εις το αμαρτάνειν και περιφρονείν και αυτήν την δημοσίαν περί αυτού γνώμην, αντ' ουδενός λογιζόμενος το σκάνδαλον, όπερ προξενεί εις την θρησκευτικήν συνείδησιν των πιστών, ων και αυτήν την πίστιν προς τον Χριστόν εκ θεμελίων διασείει και προς μίμησιν των πράξεων αυτού παρασύρει. Αλλ' ίσως ο αξιότιμος αντίδικος αντιτάξη, ότι εν τη περιπτώσει ταύτη ενδείκνυται ουχί η δημοσία αποκάλυψις του ηθικού ποιού του τοιούτου καταπτύστου Κληρικού και ο θεατρισμός αυτού, αλλ' ή καταγγελία τούτου εις την διοικούσαν Σύνοδον, μόνην άρμοδίαν να λάβη τα υπό των Κανόνων προβλεπόμενα μέτρα προς τιμωρίαν και σωφρονισμόν του αναιδώς των θείων και ιερών κατορχουμένου Κληρικού και προς ριζικήν θεραπείαν του κακού. Την τοιαύτην ένστασιν του αντιδίκου θεωρούμεν και ημείς δικαίαν και λογικήν, καθ' όσον δια της τοιαύτης προσφυγής εις την προϊσταμένην Εκκλησιαστικήν Αρχήν, υπάρχει ελπίς και ο παραπαίων και αδεώς αμαρτάνων Κληρικός, να συνετισθή, και το κοινόν σκάνδαλον των χριστιανών ασφαλώς να προληφθή. Αλλ' όταν όμως η Προϊσταμένη Εκκλησιαστική Αρχή μη ίσταμένη εις το ύψος της περιωπής της, αντί να παραπέμψη την καταγγελίαν εις την αρμοδίαν ανάκρισιν, παραπέμπη ταύτην δια το φιλάδελφον εις το Αρχείον, ήτοι εις τας Ελληνικάς Καλλένδας, ως έλεγον οι αρχαίοι Έλληνες, τότε η μόνη εναπομένουσα οδός προς τιμωρίαν του αναιδώς και ασυστόλως αμαρτάνοντος Κληρικού και προς ριζικήν θεραπείαν του κακού είνε η παράδοσις τούτου εις την δημοσίαν γνώμην, την μόνην τιμωρόν των ανερυθριάστων και κραυγαλέων εγκλημάτων και αδικημάτων. Τα τοιούτου είδους αδικήματα και αμπλακήματα, έχων υπ' όψιν και Κύριος ημών, δημοσία εξετόξευσε τα φοβερά και φρικτά «ουαί» κατά των υποκριτών Γραμματέων και Φαρισαίων της Ιουδαϊκής Συναγωγής, ων την υποκρισίαν και την ειδεχθή κακεντρέχειαν της ψυχής δημοσία εστηλίτευσε. Και τούτο, διότι όπως τον σωματικόν οργανισμόν υποσκάπτει αφαιρών την ζωτικότητα και την υγείαν αυτού έν κρύφιον έλκος, πυορροούν υπό βδελυρόν οίδημα, ούτω και ένα κακόηθες και ειδεχθές πάθος της ψυχής συγκαλυπτόμενον, κατατρώγει και υπονομεύει την ζωτικότητα και ηθικήν ευεξίαν αυτής, λυμαινομένης και ασφαλώς διαβιβρωσκομένης υπό του σφακελίζοντος και πυορροούντος ηθικού έλκους της. Άλλως τε όταν τα ηθικά παραπτώματα και βαρέα ανοσιουργήματα των Κληρικών και δη των Ιεραρχών, δεν παραμένουν άγνωστα εις το κοινόν τόσον ώστε να γίνονται αντικείμενον σχολίων και επικρίσεων εν οίκοις και ιδιωτικαίς συνεντεύξεσι των πιστών, η αποκάλυψις και δημοσίευσις τούτων, ου μόνον δεν αυξάνει το σκάνδαλον και την αποκαρδιωτικήν εντύπωσιν των χριστιανών, αλλά και μειοί, εμπνέουσα εις αυτούς την ελπίδα της απολυτρώσεως αυτών από των κακών και σκανδαλοποιών της Εκκλησίας λειτουργών. Προς τούτοις η δημοσία στηλίτευσις και καυτηρίασις των ανηθίκων Κληρικών, οίτινες ευτυχώς είνε ολίγοι (σ.σ. τότε ήταν λίγοι, τώρα να έβλεπες, Άγιε...), θα απαλλάξη της γενικής κατακραυγής και της μομφής το πλείστον μέρος των ηθικών και ευσυνειδήτων Κληρικών, διότι δεν είνε δίκαιον και αξιοσύστατον εις την δόξαν και την τιμήν τής Εκκλησίας διά της συγκαλύψεως των ενόχων, να συγκατηγορώνται μετ' αυτών, και οι καλοί και ευσυνείδητοι Κληρικοί, οίτινες διά της τιμίας και ηθικής πολιτείας αυτών τυγχάνουσιν άξιοι πάσης δόξης και τιμής. Η δημοσία στηλίτευσις των εκτρεπομένων και αμαρτανόντων Κληρικών έχει προς τούτοις και το εξής καλόν: δύναται αύτη ου μόνον να φέρη εις συναίσθησιν και μετάνοιαν τον παραπαίοντα Κληρικόν, αλλά και να χρησιμεύση και ως έν μέσον αποτρεπτικόν και τα μάλιστα διδακτικόν και διά τους Κληρικούς εκείνους, οίτινες ρέπουσιν εις τας ακαθέκτους ορμάς των ποταπών και χαμαιζήλων παθών, αφ' ων απείργει αυτούς η παραδειγματική τιμωρία και ο επαίσχυντος θεατρισμός των εις αυτά περιπεσόντων κακών και ανηθίκων Κληρικών. Και τέλος η αποκάλυψις και στηλίτευσις των τοιούτων κακών και ασυνειδήτων λειτουργών θα επιδράση ευεργετικώς και εις τους ιθύνοντας τα της Εκκλησίας, οίτινες θα πεισθώσιν εμπράκτως και κατά τρόπον διδακτικόν και υπό της κοινής γνώμης επιβλητικόν, ότι το φιλάδελφον εις τοιαύτας σοβαράς καταγγελίας των Κληρικών, δέον να τίθηται εν μοίρα Καρός απέναντι του θείου κύρους της Εκκλησίας και του γοήτρου της ιθυνούσης Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας, καθ' όσον αμφότερα ταύτα διακυβεύονται εν τη συνειδήσει των πιστών διά της συγκαλύψεως των καταγγελλομένων Κληρικών ως αναξίων της υψηλής και ιεράς αυτών αποστολής.

Ούτω μετά το τέλος των αγορεύσεων των συνηγόρων της υπερασπίσεως, κηρυχθείσης πεπεραιωμένης της διαδικασίας, απεσύρθη το Κριτήριον της συνειδήσεως όπως συσκεφθή και εκδώση την ετυμηγορίαν αυτού υπέρ ή κατ' εμού του καθημένου επί του εδωλίου του κατηγορουμένου. Ευτυχώς η απόκρισις του Δικαστηρίου της συνειδήσεως υπήρξεν αθωωτική δι' εμέ τον κατηγορούμενον διό και προέβην με ήρεμον και γαλήνιον συνείδησιν εις την δημοσίευσιν της ανά χείρας πραγματείας, με την ακράδαντον όντως πίστιν και την γλυκεράν ελπίδα, ότι αύτη θα συντελέση, έστω και κατ' ελάχιστον, εις την εξυγίανσιν του βαρέως νοσούντος Σώματος της Ιεραρχίας, αποκοπτομένων εξ αυτού των ελκαινόντων και σεσηπότων Μελών και αντικαθισταμένων τούτων υπό νέων θεολόγων Κληρικών, διαφλεγομένων υπό ιερού ενθέου ζήλου και ανταξίων της θείας και ιεράς αυτών αποστολής.

 

(Από την εισαγωγή του βιβλίου "Κρίσεις επί της σημερινής καταστάσεως της Ελληνικής Εκκλησίας και κοινωνίας" που συνεγράφη από τον Άγιο στην εξορία του στη Μονή Υψηλού Μυτιλήνης το 1952)