Απάντηση του κ. Ι. Ρίζου και Ανταπάντηση Ν. Μάννη

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Ο κ. Ι. ΡΙΖΟΣ ΑΠΕΣΤΕΙΛΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ Α΄ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΟ, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΥΜΕ. ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η ΑΝΤΑΠΑΝΤΗΣΗ ΜΟΥ:

Απάντηση κ. Ρίζου 

Κύριε Μάννη.

Πιστεύω ότι θα συμφωνούσατε μαζί μου στο ότι κανόνας και κριτήριο ασφαλές στην αντιμετώπιση των ζητημάτων της πνευματικής ζωής του πιστού και της Εκκλησίας είναι  η Πατερική Συμφωνία(consensus Patrum).  Δεν υπάρχει  λοιπόν πιο ασφαλής δρόμος από το να δούμε πώς οι άγιοι Πατέρες και Οικουμενικές και Τοπικές Σύνοδοι αντιμετώπισαν τα ζητήματα ασυμφωνιών σε ημερολόγια,  εορτολόγια και τις νηστείες. Με βάση λοιπόν αυτήν την παραδοχή ερεύνησα το ζήτημα του ημερολογιακού Σχίσματος του 1924 και παρέθεσα τα στοιχεία. Εσείς όμως επικαλείσθε λόγια προσώπων που ενώ γνωρίζω τις θέσεις τους δεν εμπίπτουν μεθοδολογικά στην  λύση που επιζητούμε με βάση την παραπάνω αναγκαιότητα της Πατερικής Συμφωνίας.  Άς πάρουμε όμως τα λεγόμενα σας με την σειρά.

1.      Δέχεστε ότι στην Εκκλησία υπήρχε επί 700 χρόνια εορτολογική ασυμφωνία και μετά με τον Καρλομάγνο επιτεύχθηκε συμφωνία μέχρι το 1582. Το 1924 συμβαίνει μια αντικανονική και αντιποιμαντική συνοδική παρεκτροπή εισαγωγής νέου ημερολογίου που προκαλεί εορτολογική διαμάχη. Για να  την εξετάσουμε θα αντλήσουμε πληροφορίες και επιχειρήματα από τα 700 χρόνια της εορτολογικής ασυμφωνίας και διαμάχης όπου έχουμε και σίγουρο Πατερικό και Συνοδικό «υλικό»;  ή από τα 1200 χρόνια εορτολογικής συμφωνίας και ευταξίας; Φυσικά από την πρώτη περίοδο! Γιατί όταν κάποιος αρρωστήσει ο γιατρός του δίνει την λύση με βάση τις περιπτώσεις των ασθενών που είχαν το ίδιο πρόβλημα στο παρελθόν κι όχι με βάση περιπτώσεων ανθρώπων που είναι  υγιείς.

2.      Γράφετε ότι η εργασία μου επηρεάστηκε από τον κ. Καρδάση. Ότι γράφω στο βιβλίο μου έχει παραπομπές σε έργα ιστορικών τόσο της Εκκλησιαστικής όσο και της θύραθεν ιστορίας. Έχω καμιά παραπομπή στον Καρδάση;

3.      Αναφέρεστε σε κάποιους καθηγητές του 1865 που λένε ότι από τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού επικρατούσε το Ιουλιανό ημερολόγιο και αχρηστεύτηκαν τα κατά τόπους άλλα ημερολόγια.  Στην εργασία μου διαφαίνεται ότι  η σύγχρονη ιστορική επιστήμη άλλα μαρτυρά.

4.      Το ότι λέτε με «παρέσυραν ψευδολόγοι» στην εργασία μου κ. Μάννη, το εκλαμβάνω ως χιούμορ εσωτερικής κατανάλωσης ( τους αναγνώστες σας).

5.      Χαίρεστε κ. Μάννη που αναγνωρίζω ότι το Μακεδονικό ημερολόγιο δεν αποτελεί ιερά παράδοση για να θεωρήσετε αυθαίρετα ότι το Ιουλιανό αποτελεί(!)Το Μακεδονικό ημερολόγιο δεν αποτελεί ιερά παράδοση: «διότι πολύ απλά ούτε εφαρμόστηκε σε όλη την Εκκλησία, ούτε υπήρξε συνυφασμένο με το εορτολόγιο επί αιώνες, όπως το Ιουλιανό!» όπως λέτε. στην ούτε οι άγιοι Απόστολοι, ούτε η «Διδαχή των Αποστόλων», ούτε η Αποστολική Σύνοδος του 51 μ.Χ. ούτε καμία άλλη γραπτή ή προφορική εντολή των αγίων  Πατέρων το εμφάνισε  ως ιερά παράδοση.

6.      Αναφέρετε τον Όσιο  Φιλόθεο Ζερβάκο, τη δήλωση του (ενόχου) Αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου Παπαδόπουλου, του πρωταγωνιστού Χρ.Καβουρίδη και ενός άσχετου που έκανε μια Εισήγηση προς την μέλλουσα "Πανορθόδοξη Μεγάλη Σύνοδο" στη οποία Εισήγηση του λέει το ανιστόρητο «ούδέποτε παρουσιάσθη χρονικὴ διαφορὰ ἑορτασμοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ γεγονότος (π.χ. κοιμήσεως άγίου), ὡς συμβαίνει σήμερον.» Αυτά τα πρόσωπα όμως κ. Μάννη, δεν απαρτίζουν την Πατερική Συμφωνία που επιζητούμε για να βρούμε τα ίχνη των Πατέρων. Η απάντηση στο ποιος δημιούργησε Σχίσμα με αιτία τη μεταβολή του εορτολογίου  υπάρχει, και την παρουσιάζω καταγράφοντας την αντιμετώπιση παρόμοιων θεμάτων από τα χρόνια της Αναλήψεως του Κυρίου μας έως τα τέλη του 8ου αιώνα. Η απάντηση υπάρχει στη διδαχή του ιερού  Χρυσοστόμου, του Μ. Αθανασίου, και των Οικουμενικών Συνόδων και στην πρακτική της Εκκλησίας. Την  απάντηση την βρίσκουμε  μελετώντας το πώς αντιμετώπισε η Εκκλησία, όχι μόνο τις εορτολογικές ασυμφωνίες αλλά ακόμα κι αυτές του Πασχαλίου,  κι όχι στα λόγια των προσώπων που αναφέρατε και πολλών άλλων που δεν αναφέρατε.

Ανταπάντηση Ν. Μάννη 

Αγαπητέ κ. Ρίζο,

Απαντώ στις παρατηρήσεις σας με βάση την αρίθμηση που τα έχετε διακρίνει.

1. Δυστυχώς βλέπετε το Ημερολογιακό ζήτημα μονόφθαλμα, διότι το εξετάζετε μόνο με το μάτι των 700 χρόνων της - σταδιακώς αμβλυνόμενης - εορτολογικής ασυμφωνίας, κλείνοντας πεισματικά το άλλο μάτι των 1200 χρόνων εορτολογικής συμφωνίας! Το 1582, που αναφέρετε ξανά, ΔΕΝ διασαλεύθηκε η εορτολογική συμφωνία της Εκκλησίας, διότι η πάλαι ποτέ Τοπική Εκκλησία της Ρώμης ήταν πλέον ψευδεκκλησία, αποκομμένη από αιώνων από την αληθινή Εκκλησία του Χριστού). Το δε παράδειγμά σας είναι ατυχέστατο και μάλλον προς επίρρωση της δικής μας οπτικής μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Οι ιατροί (ή μάλλον οι καλοί ιατροί) δεν συνταγογραφούν τα φάρμακα με βάση τους ασθενείς που απλά είχαν την ίδια αρρώστια, αλλά με βάση τους ασθενείς που είχαν μεν την ίδια αρρώστια, αλλά που πλέον θεραπεύτηκαν από αυτήν, διότι σκοπός των είναι η θεραπεία! Η Εκκλησία θεράπευσε την εορτολογική ασυμφωνία και την διατήρησε 1200 χρόνια και αυτή η θεραπεία είναι η λύση στην περίπτωσή μας.

2. Δεν έγραψα ότι η εργασία σας επηρεάστηκε από τον κ. Καρδάση. Έγραψα ακριβώς: "αυτή η θέση (πως "η Εκκλησία μέχρι την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο ακολουθούσε το Μακεδονικό ημερολόγιο")" αποτελεί θέση του κ. Καρδάση. Μίλησα λοιπόν για την συγκεκριμένη θέση και όχι για όλη την εργασία σας. Επειδή όμως γράφετε "Έχω καμιά παραπομπή στον Καρδάση;" και επομένως αρνείστε ότι έχετε επηρεαστεί από αυτόν, αναγκάζομαι να σας παραθέσω ένα συγκριτικό πίνακα με την σχετική θέση σας (εδώ) και την σχετική θέση του κ. Καρδάση (εδώ):

ΡΙΖΟΣ

ΚΑΡΔΑΣΗΣ

Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος άρχισε στις 19 Ιουνίου 325 μ.Χ. και έληξε στις 25 Αυγούστου[3] στη Νίκαια της Βιθυνίας: «Εν υπατείᾳ Παυλίνου και Ιουλιανού των λαμπροτάτων, έτους από Αλεξάνδρου χλς΄, εν μηνί Δεσίω ιθ΄ τη προ ιγ΄ καλανδών Ιουλίων εν Νικαίᾳ τη Μητροπόλει Βιθυνίας»[4=Μήλια Σπ., Πρακτικά Οικουμενικών Συνόδων, Β΄  πράξη της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου] έληξε δε «Εν μηνί Λώω, προ ζ΄ καλανδών Γορπιαίω». Η πρώτη εντυπωσιακή  παρατήρηση που κάνουμε διαβάζοντας τα Πρακτικά της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, τα οποία περιγράφουν κάποια στοιχεία της Α΄ Οικουμενικής[5], είναι ότι, ενώ η Εκκλησία μέχρι την Α΄ Οικουμενική ακολουθούσε το Μακεδονικό ημερολόγιο (του Μ. Αλεξάνδρου, στο οποίο το έτος είχε 354 ημέρες), εμμέσως πλην σαφώς στις εργασίες της Συνόδου Νίκαιας έγινε αποδεκτό το Ιουλιανό ημερολόγιο (των 365,25 ημερών) ως πολύ ακριβέστερο. Δηλαδή εμφανίζεται εδώ η πρώτη αλλαγή ημερολογίου, χωρίς κάποια καταγεγραμμένη συνοδική και επίσημη πράξη. Την εισαγωγή του Ιουλιανού ημερολογίου ενέκριναν κατ΄ αρχήν οι Πατέρες της Συνόδου και ανέθεσαν στον Επίσκοπο Χωνών Αχιλλέα Τάτιο, να συνεννοηθεί με τους αστρονόμους της Αλεξάνδρειας για την εισαγωγή του Ιουλιανού ημερολογίου και τη διόρθωση ισημεριών και πανσελήνων σε σχέση με το Μακεδονικό. Βεβαίως δεν γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες της απόφασης με την οποία έγινε αυτή η μεταβολή, όχι μόνο σε ότι αφορούσε στα ονόματα των μηνών του Μακεδονικού ημερολογίου που άλλαξαν με εκείνα του λατινικού ημερολογίου, άλλα και στην προσθήκη των 11,25 επιπλέον ημερών που προσμετρούσε το Ιουλιανό ημερολόγιο ως διάρκεια του έτους!

Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος άρχισε στις 19 Ιουνίου 325 και έληξε στις 25 Αυγούστου: «Εν υπατεία Παυλίνου και Ιουλιανού των λαμπροτάτων, έτους από Αλεξάνδρου χλς΄, εν μηνί Δεσίω ιθ΄ τη προ ιγ΄ καλανδών Ιουλίων εν Νικαία τη Μητροπόλει Βιθυνίας» (Μήλια Σπ. Πρακτικά Οικουμενικών Συνόδων, Β’  πράξη της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου), έληξε δε «Εν μηνί Λώω, προ ζ΄ καλανδών Γορπιαίω». Παρατηρείται εδώ, ότι η Εκκλησία μέχρι την Α΄ Σύνοδο ακολουθούσε το Μακεδονικό ημερολόγιο (των 354 ημερών) και εμμέσως πλην σαφώς απεδέχθη το Ιουλιανό ημερολόγιο (των 365.25 ημερών) ως πολύ ακριβέστερο, δηλ. έχουμε εδώ αλλαγή ημερολογίου. Την εισαγωγή του νέου ημερολογίου (Ιουλιανού) ενέκριναν οι Πατέρες της Συνόδου και ανέθεσαν στον Επίσκοπο Χωνών Αχιλλέα Τάτιο (του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας), που ήταν αστρονόμος και μετείχε της Συνόδου, να συνεννοηθεί με τους αστρονόμους της Αλεξάνδρειας, για την εισαγωγή του Ιουλιανού ημερολογίου και τη διόρθωση ισημεριών και πανσελήνων. Άραγε, με ποια απόφαση, ποιάς Οικουμενικής ή άλλης Τοπικής Συνόδου, τα ονόματα των μηνών του μακεδονικού ημερολογίου άλλαξαν με εκείνα του λατινικού ημερολογίου (και αυτό μέχρι και την Δ΄ Οικουμενική), τα έτη από Αλεξάνδρου, σε κτίσεως κόσμου και από το 1628 επί Πατριάρχου ΚΠόλεως Κύριλλου Λούκαρι σε έτη από Χριστού γεννήσεως, ενώ η Δύση χρησιμοποιούσε ήδη από το 525, την χρονολόγηση από Χριστού γεννήσεως;

3. Οι, άγνωστοι μεταξύ τους και σε διαφορετικό χωροχρόνο δρώντες, Λαμπρύλλος και ο Αρβανιτάκης (καθόλου τυχαία πρόσωπα, οι οποίοι εκτιμούνταν στην εποχή τους από όλους - ο Αρβανιτάκης μάλιστα ήταν υπέρμαχος της Ημερολογιακής Καινοτομίας του 1924 και συνεργάτης του Χρυσοστόμου Παπαδόπουλου) δεν είναι "κάποιοι καθηγητές του 1865", όπως γράφετε περιφρονητικά. 

Κρίμα να μη γνωρίζουμε τους προ ημών, και μάλιστα αυτούς που ασχολήθηκαν με ζητήματα, με τα οποία καταπιανόμαστε κι εμείς σήμερα. Το αν αναιρεί την γνώμη τους η "σύγχρονη ιστορική επιστήμη" θα το εξετάσουμε αναλυτικά σε επόμενη Απάντησή μου.

4. Έγραψα ότι σας «παρέσυραν ψευδολόγοι», διότι δεν τολμούσα να πιστέψω ότι τα γραφόμενα στην εργασία σας (και μάλιστα υπό τον βαρύ τίτλο "Ου βουλόμεθα ζην ψευδολογούντες") ήταν γέννημα του Ιωάννου Ρίζου, του οποίου την κοφτερή σκέψη εκτίμησα μέσα από την εξαιρετική δίτομη εργασία "Δοκίμιο στην Αποτείχιση". 

5. Περί Μακεδονικού, τα είπαμε και συμφωνούμε. Το ότι το Ιουλιανό αποτελεί Παράδοση, το παραδέχεστε άλλωστε και σεις ο ίδιος (ιδού τα γραφόμενά σας εδώ: "Μια πιθανή ένσταση των Παλαιοημερολογιτών μπορεί να είναι: Ναι, αλλά αυτό το Ημερολόγιο κάποτε, μετά από τόσες αλλαγές, έγινε Παράδοση της Εκκλησίας. Σύμφωνοι, αλλά όπως αποδείχτηκε, αυτή η παράδοση δεν είχε δογματικό χαρακτήρα και δεν έθιγε την λειτουργική ενότητα της Εκκλησίας").

6. Νομίζω ότι η σκέψη σας και η οπτική σας, κατά βάση, είναι προτεσταντίζουσα, διότι δεν αναγνωρίζετε ότι υπάρχουν Πατέρες και Πατερική Συμφωνία στην εποχή μας. Ο Φιλόθεος Ζερβάκος δεν σας κάνει, ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (παρόλο που επαναλαμβάνετε σχεδόν όλα τα επιχειρήματά του) δεν σας κάνει, ο Χρυσόστομος Καβουρίδης δεν σας κάνει και τον (νεοημερολογίτη) εισηγητή της Εκκλησίας τον βγάλατε "ανιστόρητο". Τί ανιστόρητο όμως λέει; Δεν γνωρίζετε ότι παρόλο που στους πρώτους αιώνες της Εκκλησίας υπήρχε η χρήση διαφορετικών ημερολογίων οι Άγιοι Απόστολοι και οι Άγιοι Πατέρες στις περιοχές που δρούσαν ενημέρωναν το ποίμνιο για το ποια μέρα έπρεπε να εορτάσουν μια γιορτή, ώστε να επιτυγχάνεται παντού, το κατά δύναμιν, ο συνεορτασμός; Έτσι όταν, για παράδειγμα, λέει ο ένας Άγιος στους πιστούς της Μακεδονίας: "να εορτάσετε την τάδε εορτή στις τάδε του μηνός Γορπιαίου", ο άλλος Άγιος στους πιστούς της Αιγύπτου: "να εορτάσετε την τάδε εορτή στις τάδε του μηνός Φαμενώθ" και ο άλλος Άγιος στους πιστούς της Ρώμης: "να εορτάσετε την τάδε εορτή στις τάδε του μηνός Σεπτεμβρίου", δεν κατανοείτε ότι αυτές οι νουθεσίες στόχευαν στο να υπάρχει κοινός εορτασμός; Επίσης την κοίμηση ενός Αγίου, ας πούμε του Αγίου Νικολάου που το έχω ερευνήσει, με το Ιουλιανό ημερολόγιο την εόρταζαν στις 6 Δεκεμβρίου, ενώ με το Αιγυπτιακό στις 10 Κιαχκ. Γνωρίζετε όμως ότι αυτές οι δύο ημερομηνίες συμπίπτουν, και επομένως υπήρχε εορτολογική συμφωνία, παρά την χρήση διαφορετικού ημερολογίου;

Η Πατερική Συμφωνία (Consensus Patrum) υπάρχει και σήμερα για το Ημερολογιακό, απλά για να την αποδεχθείτε πρέπει να απεγκλωβιστείτε από την προτεσταντίζουσα λογική του ότι οι Πατέρες έπαψαν να υπάρχουν στην εποχή μας. Έχει δυστυχώς παρατηρηθεί στις μέρες μας, μέσα στην Εκκλησία, ένα είδος "Ορθοδόξου Προτεσταντισμού", σύμφωνα με τον οποίο επιχειρείται αυθαίρετη ερμηνεία των Αγίων Πατέρων και Συνόδων της Εκκλησίας, άνευ πατερικού ερείσματος στην εποχή μας (κατά παρόμοιο τρόπο ο Δυτικός Προτεσταντισμός ερμήνευσε αυθαίρετα την Αγία Γραφή, μη λαμβάνοντας υπόψιν την ΖΩΣΑ Ιερά Παράδοση και την γνώμη των, σε κάθε εποχή εμφανιζομένων, Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας).

Η σημερινή Πατερική Συμφωνία επί του θέματος, έχει εκφραστεί από πλήθος Πατέρων, τόσο αυτών που ακολουθούσαν την ακρίβεια του παλαιού ημερολογίου (π.χ. Χρυσόστομος Καβουρίδης, Ιωσήφ Σπηλαιώτης, Αββακούμ ο Ανυπόδητος, Ιερώνυμος της Αιγίνης, Ιωάννης της Αμφιάλης, Μάξιμος Αγιοβασιλειάτης, Θεοδώρητος Αγιορείτης, Χρυσόστομος Σπετσών κ. α.), όσο και αυτών που ακολουθούσαν (κατ' οικονομίαν, γνωρίζοντας ποιο είναι το σωστό και χωρίς να δικαιολογούν τα αδικαιολόγητα) και το νέο (όπως π.χ. οι παπα-Νικόλας Πλανάς, Σάββας εν Καλύμνω, Φιλόθεος Ζερβάκος κ. α.).

Κλείνοντας, και όσο θα περιμένετε και την Β΄ Απάντησή μου στο β΄ μέρος της εργασίας σας, θα επαναλάβω το ερώτημα που σας έθεσα, και το οποίο  δεν απαντήσατε, προσθέτοντας ακόμη μία σημαντικότατη ερώτηση που έθεσε ένας Αδελφός που παρακολουθεί με ενδιαφέρον και φιλαλήθεια τον Διάλογό μας:

α. Θεωρείτε πως ό,τι δεν είναι δόγμα (π.χ. το πως κάνουμε τον σταυρό μας) επιτρέπεται να μεταβάλλεται και αν ναι, με ποιες προϋποθέσεις και ποιοι έχουν αυτό το δικαίωμα;

β. Για το σχίσμα του 1924 μεταξύ Νέου και Παλαιού έφταιγαν οι Νεωτεριστές και Καινοτόμοι που εξελίχθηκαν ιστορικά σε Φιλοοικουμενιστές και φιλαιρετικούς ή έφταιγαν το ένα εκατομμύριο περίπου ευσεβείς της εποχής εκείνης, οι οποίοι, από δήθεν στενομυαλιά, αντέδρασαν;

Σας ευχαριστώ και εύχομαι κάθε καλό παρά Κυρίου.

Με εκτίμηση και αγάπη Χριστού

Νικόλαος Μάννης