Θεία Χάρη και Αποτείχιση

Όταν εμφανίζεται μια αίρεση μέσα στην Εκκλησία, σύμφωνα με όσα διαβάζουμε στην Εκκλησιαστική Ιστορία, οι Ορθόδοξοι διέκοπταν αμέσως (ή και σταδιακά εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος) την κοινωνία με τους φορείς της αιρέσεως, προέβαιναν δηλαδή σε Αποτείχιση.

Οι αποτειχισθέντες Ορθόδοξοι δεν επαναπαύονταν στην διακοπή της κοινωνίας, αλλά έκαναν μέγα Ιερό Αγώνα για την καταστολή της αιρέσεως με την καταδίκη αυτής και την αποβολή των αμετανοήτων αιρετικών από την Εκκλησία, διά της συγκλήσεως Μεγάλης Συνόδου. Η δε Μεγάλη αυτή Σύνοδος αποτελούσε το επιστέγασμα του Ιερού Αγώνος .

Πουθενά στην Εκκλησιαστική Ιστορία δεν διαβάζουμε να έγινε ποτέ σύνδεση μεταξύ της Θείας Χάριτος και της Αποτειχίσεως. Η Αποτείχιση γινόταν για να μην καταστούν οι Ορθόδοξοι συμμέτοχοι στην αίρεση! Το πως θα δεχόταν η Εκκλησία στους κόλπους Της τους εκάστοτε αιρετικούς που καταδίκαζε με την Μεγάλη Σύνοδο, το αποφάσιζε με αυτήν την ίδια την Μεγάλη Σύνοδο (βλ. Β΄ και Ζ΄ Οικουμενική κυρίως, και για την εισδοχή των αιρετικών γενικώς).

Για πρώτη φορά η σύνδεση αυτή, μεταξύ της υπάρξεως ή μη της Θείας Χάριτος (και επομένως εγκύρων, ή ακύρων αντίστοιχα, Μυστηρίων) και της Αποτειχίσεως, έγινε εσχάτως, με την τελευταία μεγάλη αίρεση που κατετάραξε και συνεχίζει να ταράσσει την Εκκλησία, τον Οικουμενισμό.

Έτσι μετά την Ημερολογιακή Καινοτομία του 1924, η οποία υπήρξε το πρώτο μεγάλο βήμα της εφαρμογής του Οικουμενισμού στην πράξη, μια μερίδα αποτειχισθέντων Ορθοδόξων που δεν αποδέχθηκαν το νέο ημερολόγιο, ισχυρίστηκαν ότι η Εκκλησία του Νέου δεν έχει Θεία Χάρη και τα Μυστήρια της είναι άκυρα. Η άποψη αυτή θεωρήθηκε δόγμα Πίστεως και θεωρήθηκαν ακοινώνητοι, όσοι δεν την αποδεχόντουσαν. Έτσι δυστυχώς δημιουργήθηκε το γνωστό Ματθαιϊκό Σχίσμα, το οποίο φέτος κλείνει ακριβώς 80 έτη.

Οι Ματθαιϊκοί, συνδέοντας για πρώτη φορά δύο πράγματα άσχετα μεταξύ τους, δηλαδή Θεία Χάρη και Αποτείχιση, ισχυρίστηκαν πως αν υπάρχει κύρος στα Μυστήρια των Καινοτόμων, τότε κακώς έγινε η Αποτείχιση. Έγραφε ο π. Ευγένιος Τόμπρος χαρακτηριστικά: "Καὶ ἑὰν (οἱ νεοημερολογῖται) ἔχουν χάριν, εἰς ποῖον κανόνα θὰ στηριχθῶμεν ἡμεῖς ἵνα ἀποκηρύξωμεν τὴν Ἐκκλησίαν ταύτην; Καὶ διατὶ νὰ τὴν ἀποκηρύξωμεν, ἀφοῦ ἔχει χάριν καὶ σωζόμεθα καὶ ἐκεῖ; Καὶ τότε, διατὶ νὰ διωκόμεθα, ταλαιπωρούμεθα, κοπιῶμεν, φυλακιζώμεθα, έξοριζώμεθα, καὶ κακοπαθῶμεν ἀσκόπως;". 
Η άποψη αυτή πέρασε και σε αρκετούς εκ της Συνόδου των διαδόχων του Αγίου πρ. Φλωρίνης Χρυσοστόμου. Έτσι ένας εξ αυτών των Ματθαιϊζόντων, ο π. Μάρκος Χανιώτης, ισχυρίστηκε παρομοίως: "Διατὶ νὰ φύγωμεν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Νέου ἐφ' ὅσον ἔχει Χάριν;".
Αυτή δε η θέση επηρέασε στην εποχή μας και τους όψιμους αποτειχισθέντες του νέου ημερολογίου, τους Τρικαμηνικούς. Γράφει ο π. Ευθύμιος Τρικαμηνάς διαστρεβλώνοντας τον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη: "Ἔχουμε ἀναφέρει σ’ αὐτήν τήν ἑνότητα ὅτι ὁ ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ἦτο σαφέστατος ἔναντι τῶν μυστηρίων τῶν αἱρετικῶν τῆς ἐποχῆς του, μετά τήν ἀποτείχισι τῶν ὁμολογητῶν Ὀρθοδόξων καί ἐδίδασκε ὅτι αὐτά εἶναι ἄκυρα. Τήν ἴδια σαφῆ διδασκαλία εἶχε καί διά τούς ναούς τῶν αἱρετικῶν καί ἐδίδασκε ὅτι μετά τήν ἐπίσημο ἀποδοχή τῆς αἱρέσεως ἀποχωρεῖ ὁ φύλακας ἄγγελος τοῦ ναοῦ καί αὐτός γίνεται ἕνας κοινός οἶκος, χωρίς δηλαδή καμμία ἱερότητα. Προφανῶς λοιπόν, ἡ ἀποτείχισις διά τόν ὅσιο ἐσήμαινε ὅτι ἀπομακρύνεσαι ἀπό κάτι τό ὁποῖο ἔχει ἐκπέσει, ἔχει μεταστραφῆ καί ὄχι ὅτι φεύγεις ἀπό κάτι τό ὁποῖο, ναί μέν ἔχει ἐκπέσει ὡς πρός τήν πίστι, πλήν ὅμως διατηρεῖ τήν σωστική καί ἁγιαστική ἐνέργεια τῆς χάριτος τοῦ ἁγ. Πνεύματος στά μυστήρια. Διότι, ἐάν διασώζεται ἡ ἁγιαστική ἐνέργεια στά μυστήρια, πῶς εἶναι δυνατόν ἐμεῖς νὰ ἀποχωρήσωμε διά τῆς ἀποτειχίσεως, τὴ στιγμή δέ πού τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν ἔχει ἀποχωρίσει ἀπό τά μυστήρια καί τούς ναούς καί, κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, νά ἀναδειχθοῦμε ἐμεῖς βασιλικώτεροι τοῦ βασιλέως. Ἤ διατί τό ἅγ. Πνεῦμα νά ἀναμένη καί νά μήν ἀπομακρύνεται μέχρι τῆς ἰδικῆς μας συνοδικῆς ἀποφάσεως, ἡ ὁποία μέ τήν ἔννοια αὐτή θά τό διατάξη τρόπον τινά νά ἀποχωρήση;" 
Τον ίδιο τρόπο σκέψης για την σύνδεση Θείας Χάριτος - Αποτειχίσεως είχε και ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, με την διαφορά ότι την σύνδεση την χρησιμοποίησε αντίστροφα, με σκοπό να πλήξει τους αποτειχισθέντες Ορθοδόξους του Πατρίου. Γράφει στο γνωστό βιβλίο του "Τα Δύο Άκρα": "Ἂν οἱ Νεοημερολογίτες ἔχωσι ἔγκυρα Μυστήρια, ἂν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔχῃ Χάριν, τότε εἶναι πράγματι Ἐκκλησία Ὀρθόδοξος, Ἐκκλησία Χριστοῦ, καὶ πᾶς ἀποχωρῶν ἐξ αὐτῆς καθίσταται σχισματικός".  

Δυστυχώς η σύνδεση Θείας Χάριτος - Αποτειχίσεως, με διάφορους τρόπους ερμηνείας αυτής, επηρέασε πολλούς, όπως τον πολύ π. Γεώργιο Μεταλληνό. Γράφει σε επιστολή του προς τον π. Θεοδώρητο, όταν ο τελευταίος τον πίεζε να αποτειχιστεί: "Ἀφοῦ ὑπάρχει ἁγιασμὸς καὶ στὸ Νέο, πείθομαι ὅτι ὑπάρχει καὶ χάρις, ἄρα καὶ δυνατότητα ὁμολογίας καὶ σωτηρίας". Και αλλού: "Βλέποντας τὸν Ἁγιασμὸ τοῦ Ναοῦ μου νὰ μένει ἄφθαρτος, ἔχω τὴν βεβαιότητα, ὅτι δὲν ἔχω ἀποσπασθεῖ ἀπὸ τοὺς Ἁγίους μας καὶ ὅτι ἡ ἁγιοτριαδικὴ χάρη τους ἐνεργεῖ καὶ σὲ μᾶς, ὄχι διὰ τὴν ἀναξιότητά μας, ἀλλὰ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ λαοῦ μας («οὐ πάντας χειροτονεῖ, ἀλλὰ διὰ πάντων ἐνεργεῖ» ὁ Θεός - Χρυσόστομος). Αὐτὰ τὰ γράφω, ὄχι γιὰ νὰ σὲ προκαλέσω. Σέβομαι τὴν ἀπόφασή σου. Ἀλλὰ γιὰ νὰ δικαιολογήσω τὸν δισταγμό μου..." (βλ. Αλλήλοις αποκαλυπτόμενοι - αποκαλύπτοντες).

Στην παραπάνω ατυχή σύνδεση, η οποία κόστισε στον Ιερό Αγώνα κατά της Παναιρέσεως τραγικές απώλειες, με μια μερίδα Ορθοδόξων να αποσχίζονται εδώ και ογδόντα έτη από τους συναγωνιστές τους, με μια άλλη μερίδα να πολεμάει ως τάχα άλλο άκρο της Παναιρέσεως (με την οποία όμως κοινωνούν!) τους Ορθοδόξους αγωνιστές και με μία τρίτη να μη θέλουν να ενταχθούν στον Ιερό Αγώνα, επαναπαυόμενοι στο γεγονός πως υπάρχει Θεία Χάρις, αντέτειναν οι σύγχρονοι Άγιοι Πατέρες, πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης και ιερομόναχος Θεοδώρητος Μαύρος, την Ορθόδοξη Διδασκαλία περί του θέματος, αποδεικνύοντάς την άστοχη και ολέθρια για τον Ιερό Αγώνα.

Ο μεν Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος τόνισε πως οι Ορθόδοξοι πρέπει "νὰ διακόψωσι τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἐπικοινωνίαν μετὰ τῶν καινοτόμων καὶ πρὸ συνοδικῆς διαγνώμης, ἵνα μὴ ὦσι καὶ οὕτοι συνυπεύθυνοι ἐνώπιον τῆς ὅλης Ἐκκλησίας"(Ποιμαντορικὴ Ἐγκύκλιος, Ἀθῆναι 1-6-1944), επισημαίνοντας πως το περί απωλείας της Θείας Χάριτος και ακύρων Μυστηρίων φρόνημα των Ματθαιϊκών αποσκοπεί "ἀφ’ ἑνὸς εἰς τὴν ἐλπίδα νὰ προσηλυτίσωσι καὶ ἄλλους ὀπαδοὺς εἰς τὸ Πάτριον Ἑορτολόγιον, ἐπισείοντες ὡς φόβητρον τὴν ἀκυρότητα τῶν Μυστηρίων τῶν Νεοημερολογιτῶν, ἀφ’ ἐτέρου δὲ εἰς τὴν συγκράτησιν τῶν ὀπαδῶν αὐτῶν, καὶ δὴ τῶν εὐπίστων καὶ χλιαρῶν εἰς τὸν ἱερὸν Ἀγῶνα ἡμῶν" (Διασάφησις Ποιμαντορικής Ἐγκυκλίου, Ἀθῆναι, 18-1-1945).

Ο δε μακαριστός π. Θεοδώρητος συνέγραψε πολλά διαφωτιστικά αναιρώντας τόσο τις θέσεις των Ματθαιϊκών και Ματθαιϊζόντων, όσο και των Επιφανιακών και Συντηρητικών:

"Ἡ ὕπαρξις Χάριτος δὲν ἐξασφαλίζει τὴν σωτηρίαν· εύκολώτατα δύναται τις νὰ μεταλαμβάνῃ ὑποστατικῶς "Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ" καὶ παρὰ ταῦτα νά... κολάζεται! Ἀπόδειξις τοῦτου, οἱ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ λόγῳ τοῦ Κυρίου, κατὰ τοὺς ὁποίους καὶ οἱ ἐργαζόμενοι θαύματα καὶ δυνάμεις καὶ προφητείας, ἐὰν δὲν ἔχουν ἰδίαν ἀρετὴν θά... κολασθοῦν! (Ματθ. ζ΄, 21-23). Συνεπῶς ὡς δὲν σημαίνει ἐξασφάλισιν σωτηρίας ἡ ἐπιτέλεσις θαυμάτων, οὕτως καὶ ἡ ὕπαρξις Χάριτος ἐν τῇ νεοημερολογιτικῇ Ἐκκλησίᾳ οὐδόλως ἐπιβάλλει ἢ μᾶλλον ἐπιτρέπει τὴν μετ' αὐτῆς κοινωνίαν, ἐφ' ὅσον αὕτη κακοδοξεῖ ἢ καινοτομεῖ" (Β΄ Ἀνοικτὴ Ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Πρωθιερέα κ. Ευγένιο Τόμπρον, Ἅγιον Ὄρος-Ἀθῆναι, 1972).
"Ὁ π. Εὐγένιος τονίζει ὅτι ἒὰν ἔχουν χάριν οἱ Νεοημερολογῖται "τότε εἰς ποῖον κανόνα θὰ στηριχθῶμεν ἡμεῖς ἵνα ἀποκηρύξωμεν τὴν Ἐκκλησίαν ταύτην;" Τί τούτου ἀφελέστερον καὶ ἀντιπαραδοσιακώτερον; Οὐδέποτε ἀσφαλῶς θὰ ἀνέγνωσε τοὺς ὡραιοτάτους λόγους τοῦ ἁγίου Νικοδήμου ὁ ὁποῖος εἰς τὸ θαυμάσιον ἔργον του "Περὶ τῆς συνεχοῦς θείας μεταλήψεως" γράφει τὰ κάτωθι λίαν ἀρμόδια εἰς τὴν περίπτωσίν μας: "Ὁ χρόνος δὲν θέλει μὲ φθάσει εἰς τὸ νὰ ἀπαριθμῶ μύρια παραδείγματα τόσων καὶ τόσων ἁγίων οἵτινες ἐκακοπάθησαν καὶ ἀπέθανον διὰ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς θεσμοὺς καὶ Κανόνας"; (σελ. 108, ἔκδ. 1962). Ἐν ἄλλοις λόγοις, διὰ πάντα κανόνα ὁ ὁποῖος καταπατεῖται, διὰ πάντα ἐκκλησιαστικὸν θεσμὸν ὅστις ἀποτελεῖ παράδοσιν τῆς ἁγίας Ὀρθοδοξίας καὶ ἀθετεῖται, ἐπιβάλλεται ὁ πιστὸς νὰ ἀντιδράσῃ καὶ νὰ χύσῃ εἰσέτι καὶ αὐτὸ τὸ αἷμα του προκειμένου νὰ φέρῃ εἰς τὸ ἔργον τῶν καινοτομούντων. Θὰ ἦτο ἀληθὴς μωρία νὰ ἀνέμενον οἱ πιστοὶ ὅπως ἀπωλεσθοῦν τὰ μυστήρια πρῶτον ἐκ τῆς καινοτομούσης Ἐκκλησίας (πῶς θὰ τὸ ἐπληροφοροῦντο) καὶ κατόπιν ν' ἀντιδράσουν καὶ χωρίσουν τὰς εὐθύνας των...". (Τὸ Ἡμερολογιακὸν Σχίσμα, Ἅγιον Ὄρος/Ἀθῆναι, 1973).

"Ποῖος ἱερὸς πατὴρ διεκήρυξεν ποτε, π. Μᾶρκε, τοιοῦτον κήρυγμα, ὅτι δηλ. ὑπαρχούσης τῆς Χάριτος δὲν πρέπει νὰ ἀπομακρυνώμεθα τῆς Ἐκκλησίας, ἔστω καὶ ἂν ποιμένες της καινοτομοῦν καταπατοῦντες τοὺς ἱεροὺς Κανόνας καὶ τὰς παντίμους τῆς Ὀρθοδοξίας παραδόσεις; Ὁ ἅγιος Νικόδημος δὲν βροντοφωνεῖ εἰς τὸ ἔργον του "Περὶ συνεχοῦς μεταλήψεως" ὅτι: "Ὁ χρόνος δὲν θέλει μὲ φθάσει εἰς τὸ νὰ ἀπαριθμῶ μύρια παραδείγματα τόσων καὶ τόσων ἁγίων οἵτινες ἐκακοπάθησαν καὶ ἀπέθανον διὰ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς θεσμοὺς καὶ Κανόνας"; (σελ. 108, ἔκδ. 1962). Ἀλλὰ καὶ πρὸ τοῦ ἁγίου Νικοδήμου ὁ πολὺς Ἀθανάσιος Πάριος δὲν ἐπαινεῖ ὁμοῦ μετὰ τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου τὸν πιστὸν λαὸν τῆς Κων/λεως, ὁ ὁποῖος ὑπέμεινε τὰ πάνδεινα διότι δὲν ἠθέλησεν νὰ δεχθῇ ἄλλον εἰς τὸν θρόνον τοῦ ἀδίκως ἐξορισθέντος Χρυσορρήμονος ποιμενάρχου του; [...] "Οἱ μὲν γὰρ ἐμαστιγώθησαν, οἱ δὲ εἰς δεσμωτήριον ἐνεβλήθησαν... οἱ δὲ ἐσφάγησαν, οἱ μὲν καὶ τῇ πείρᾳ, οἱ δὲ τῇ γνώμῃ... πάντα καὶ ποιῆσαι καὶ παθεῖν αἱρούμενοι (=προτιμῶντες), ὥστε μὴ κοινωνῆσαι τῇ παρανομίᾳ τῶν τὰ τοιαῦτα τετολμηκότων" (Βλέπε: Ἀθανασίου Παρίου, Δήλωσις τῆς περὶ τῶν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ταραχῶν ἀληθείας..., κεφ. ιδ΄ ἐν χειρογράφῳ). Ἀκούεται π. Μᾶρκε; πάντα ὑπέμειναν "ὥστε μὴ κοινωνῆσαι" καίτοι οὐδεὶς λόγος ἐγένετο περὶ ἀπωλείας τῆς χάριτος ἐκ τῆς ἀντιπάλου μερίδος τοῦ ἱ. πατρός. Καὶ συνεχίζει ὁ Χρυσορρήμων: "Ταῦτα οὖν εἰπέ μοι, μικρά, τοσοῦτον δῆμον μαρτύρων κερδᾶναι τὴν Ἐκκλησίαν; Μάρτυρες γὰρ ἅπαντες οὗτοι". Ἀκούετε, Ὀσιολογιώτατε; Μάρτυρες διὰ τὸν ἅγιον Χρυσόστομον θεωροῦνται ὅσοι δὲν ἐκοινώνησαν μὲ τοὺς παραβάτας ἑνὸς καὶ μόνου ἱεροῦ Κανόνος. Οὐδέποτε ἐσκέφθησαν νὰ διακηρύξουν αὐτὸ ποὺ λέγετε ἐσεῖς καὶ οἱ ὀπαδοί σας: "Ἀφοῦ ὑπάρχει χάρις τότε διατὶ νὰ μὴ κοινωνήσωμεν μὲ τοὺς παραβάτας τῆς ἡμερολογιακῆς καινοτομίας;". Ἢ μήπως ἀμφιβάλλετε ὅτι ὑπῆρχε χάρις εἰς τοὺς διώκτας τοῦ ἱεροῦ πατρός, ἀφοῦ ὁ ἀρχηγός των καὶ διάδοχός του Ἀρσάκιος ἡγίασεν;!" (Ἀπάντησις Β΄ πρὸς τὸν Ὁσιολ. Μοναχὸν π. Μάρκον Χανιώτην, Ἅγιον Ὄρος, 19/12/1975).
"Τὸ ἐπιχείρημα (σ. ημ. του π. Επιφανίου) εἶναι έκ θεμελίων άπατηλὸν καὶ πονηρόν! Καὶ τοῦτο, διότι εἶναι δυνατὸν εἷς ἐπίσκοπος, ἢ μία Ἐκκλησία νὰ ἔχῃ Χάριν, ἀλλὰ δυνάμει νὰ εἶναι σχισματική, ἢ αἱρετική, διδαχὴν τὴν ὁποῖαν ἀποδέχεται καὶ ὁ π. Ἐπιφάνιος! Ὁ πιστὸς δὲ ποὺ θὰ μετέχει τοῦ Ποτηρίου μιὰς τέτοιας Έκκλησίας, λαμβάνει μὲν Χριστὸν, ἀλλὰ πρὸς κατάκρισιν καὶ ὅχι πρὸς φωτισμὸν καὶ θέωσιν, ὡς συμβαίνει πάντοτε μὲ τοὺς ἀναξίως κοινωνοῦντας. Ἡ ἀνωτέρω κατάκρισις θὰ εἶναι ποικίλη, ἐξαρτωμένη πάντοτε ἀπὸ τὸν βαθμὸν ἐπιγνώσεως τῆς κακοδοξίας. Συνεπῶς ἀπὸ μία τέτοια δυνάμει σχισματική, ἢ αἱρετικὴ Ἐκκλησία, ὅταν ὁ ὀρθόδοξος πιστός, λαϊκὸς ἤ κληρικός, ἀπομακρυνθῆ καὶ διακόψη πᾶσαν μετ' αὐτῆς κοινωνίαν, δὲν καθίσταται σχισματικός, ἀλλὰ συμφώνως πρὸς τὴν διδαχὴν τῶν ἱερῶν Κανόνων ἐπαίνου ἄξιος!" (Τὸ Ἀντίδοτον).
Και άλλοι όμως, όπως ο μακαριστός θεολόγος Αριστοτέλης Δελήμπασης, απέδειξαν πατερικώς τo ασύνδετο Θείας Χάριτος - Αποτειχίσεως. Ιδού δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα εκ της γραφίδος του:
"Ἐὰν δὲ ἀποτειχιζώμεθα, ἤτοι χωριζώμεθα καὶ δὲν κοινωνῶμεν τῶν Μυστηρίων τῶν ἐκπεσόντων ἀπὸ τῆς Ὀρθοδοξίας αἱρετικῶν "πρὸ συνοδικῆς διαγνώσεως (δίκης καὶ καταδίκης)", πράττομεν τοῦτο θεαρέστως. Οὐχὶ ἐπειδὴ τὰ ὑπ' αὐτῶν τελούμενα Μυστήρια δὲν εἶναι ἰσχυρά, ἀλλ' ἵνα μὴ κοινωνοῦντες ἁμαρτήσωμεν, ἀσπαζόμενοι οὕτω τὴν αἵρεσιν καὶ ἀναγνωρίζοντες τὸν ἐξ Ὀρθοδόξων αἱρετικὸν ὡς αἱρετικόν, σκανδαλίζοντες μετ' αὐτοῦ" (Καλή Ομολογία).
"Ἡ ἀποτείχισις ἐκ τοῦ αἱρετίζοντος ἐπισκόπου γίνεται, οὐχὶ διότι ἀπωλέσθη ἡ Χάρις, ἀλλ' ἐπειδὴ οὗτος πέπτωκε κηρύξας αἵρεσιν, καὶ διὰ τὴν ἐντολήν. Διότι, ἐὰν ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι "πονηρὸς" "πίστεως ἕνεκεν, φεῦγε αὐτὸν καὶ παραίτησαι" ἐντέλλεται ὁ Θεὸς διὰ τῶν Ἁγίων (Χρυσοστόμου, P.G. 63, 231)" (Πάσχα Κυρίου).
Όσο για την θέση των Τρικαμηνικών, το μόνο που πρέπει με έμφαση να ειπωθεί είναι πως ολόκληρη η εκκλησιολογική διδασκαλία τους περί απώλειας της Θείας Χάριτος και ακύρων Μυστηρίων, βασίζεται στην παρερμηνεία των γραφομένων του Αγίου Θεοδώρου του Στουδίτου, ο οποίος όμως εξέφρασε τις αντίστοιχες θέσεις ΜΕΤΑ την καταδίκη των Εικονομάχων από την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, μιας και τότε (στην β΄ φάση της Εικονομαχίας δηλαδή) έδρασε ο Όσιος και Ομολογητής Πατέρας της Εκκλησίας.
Είναι ευχής έργον τα όσα γράφτηκαν εδώ να συντελέσουν στην αποσύνδεση μεταξύ των δύο ασχέτων μεταξύ τους θεμάτων, ήτοι της Θείας Χάριτος και της Αποτειχίσεως, ώστε η αποσύνδεση αυτή να απελευθερώσει τους μεν πρώην αδελφούς μας, από ένα λυπηρό ογδοντάχρονο σχίσμα, τους δε εν δυνάμει αδελφούς μας, από την θανατηφόρο κοινωνία μετά της Παναιρέσεως, ώστε όλοι μαζί να αγωνιστούμε για την ημέρα που η Ορθοδοξία θα λάμψει στα πέρατα του κόσμου με την Μεγάλη Σύνοδο των πραγματικά Ορθοδόξων.

Νικόλαος Μάννης

Κυριακή της Ορθοδοξίας 2017