Περὶ τῆς ρήσεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα». (Ἐφεσ. ε'. 33).
Ἀφοῦ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἐγνώρισε τοῖς Ἐφεσίοις τὸν μυστικὸν χαρακτῆρα τοῦ γάμου καὶ ἐδίδαξεν αὐτοὺς ὅτι ὁ Γάμος εἶνε μέγα μυστήριον καὶ ἔδειξε τὴν ἀναλογίαν τοῦ δεσμοῦ τοῦ γάμου πρὸς τὴν ἕνωσιν τοῦ Χριστοῦ μετὰ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἔταξε τὸν ἄνδρα, ἵνα, κατὰ τὴν Ἁγίαν Γραφήν, ἦνε κεφαλὴ τῆς γυναικός, καθ᾿ ἣν ἀναλογίαν ὁ Χριστὸς εἶνε κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐδίδαξεν ὅτι ὅ τε ἀνὴρ καὶ ἡ γυνὴ ἐπίσης κατὰ τὴν Ἁγίαν Γραφὴν εἰσὶν ἕν σῶμα καὶ ἕν πνεῦμα ὡς μέλη τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ἥτις εἶνε σῶμα Χριστοῦ, τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς ὡς οἰκείαν ἑαυτοῦ σάρκα, συνιστᾷ καθ᾿ ἕνα ἕκαστον τῶν ἀνδρῶν οὕτω νὰ ἀγαπᾷ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα, ὡς ὁ Χριστὸς ἠγάπησε τὴν Ἐκκλησίαν.
Τελειοτέραν ἀγάπην τῆς ἀγάπης ταύτης ἦτο ἀδύνατον νὰ συστήσῃ ὁ Ἀπόστολος πρὸς τὸν ἄνδρα. Διὰ τῆς συστάσεως ταύτης οὐ μόνον ἀνύψωσε τὴν ἀγάπην εἰς τὴν ὑψίστην αὐτῆς περιωπήν, ἀλλὰ καὶ ἐξηυγένισε καὶ ἀπεπνευμάτωσε καὶ ἡγίασε. Μετὰ τὴν σύστασιν ταύτην πρὸς τοὺς ἄνδρας καὶ τὸν καθορισμὸν τῆς σχέσεως τοῦ ἀνδρὸς πρὸς τὴν γυναῖκα καὶ τοῦ βαθμοῦ καὶ τοῦ ποιοῦ τῆς πρὸς αὐτὴν ἀγάπης, καὶ μετὰ τήν ἀναγωγήν τοῦ γάμου εἰς περιωπὴν καθαρῶς ἱερὰν καὶ πνευματικὴν καὶ τὴν διατύπωσιν τῶν καθηκόντων τοῦ ἀνδρὸς πρὸς τὴν γυναῖκα, μεταβαίνει εἰς τὴν διατύπωσιν καὶ τὸν καθορισμὸν τῶν καθηκόντων τῆς γυναικὸς πρὸς τὸν ἑαυτῆς ἄνδρα. Ταῦτα δὲ πάντα διατυποῖ διὰ τῆς ρήσεως ταύτης· «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα».
Ἡ ῥῆσις αὕτη, μετὰ τὰ εἰρημένα ὑπὸ τοῦ Παύλου περὶ τῆς ἀγάπης τοῦ ἀνδρὸς πρὸς τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα καὶ περὶ τοῦ βαθμοῦ καὶ τοῦ ποιοῦ τῆς ἀγάπης αὐτοῦ, ὁ περὶ οὗ ὁ λόγος φόβος οὐδὲν δύναται νὰ ἐκφράζῃ τὸ φοβερὸν καὶ τὸ ἐκδειματοῦν τὴν γυναῖκα. Ἡ Ἐκκλησία ὡς σῶμα Χριστοῦ ἀγαπᾷ καὶ συνάμα φοβεῖται τὸν Κύριον ἤμων Ἰησοῦν Χριστὸν ὡς σωτῆρα καὶ κεφαλὴν αὑτῆς. Ὁ φόβος οὗτος τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν γεννᾶται ἐκ τῆς πολλῆς ἀγάπης προς τὸν ἀγαπήσαντα αὐτὴν καὶ ἐκφράζεται καὶ ἐκδηλοῦται ὡς ἄκρα πρὸς αὐτὸν εὐλάβεια, ὡς εὐλάβεια πρὸς τὰς ἑαυτοῦ ἐντολάς, ὡς ὑποταγὴ ἄκρα πρὸς αὐτὸν καὶ ὡς προθυμία πρὸς εὐαρέσκειαν αὐτοῦ. Ἡ ἀγάπη αὕτη τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν σωτῆρα ἐκδηλοῦται ὡς φόβος μὴ ὑπολειφθῇ ἔν τινι καὶ ἐκπέσῃ τῆς ἀγάπης αὐτοῦ ἀναξία ταύτης δεικνυομένη. Τοιοῦτος ὁ τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν Σωτῆρα Χριστὸν φόβος. Ὑπὸ τὴν αὐτὴν ἀκριβῶς ἔννοιαν καὶ σημασίαν ὁ Ἀπόστολος γράφει ἵνα ἡ γυνὴ φοβῆται τὸν ἄνδρα.
Διὰ τῆς ῥήσεως ταύτης ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἐζήτησε τὴν σύσφιγξιν τῶν δεσμῶν τῆς συζυγικῆς ἀγάπης· διότι ὡς ἡ ἀγάπη καὶ ὁ φόβος τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν Σωτῆρα Χριστόν προσφιλεστέραν αὐτὴν ὡς νύμφην τῷ νυμφίω Χριστῷ ποιοῦσιν, οὕτω καὶ ἡ ἀγάπη καὶ ὁ φόβος τῆς γυναικὸς πρὸς τὸν ἑαυτῆς ἄνδρα προσφιλεστέραν αὐτὴν αὐτῷ ποιοῦσιν. Ὅτι ὁ φόβος οὗτος οὐδὲν ἔχει κοινὸν πρὸς τὸν ὑπονοούμενον φόβον ὑπό τινων κυριῶν τῶν μειδιωσῶν κατὰ τὴν ὥραν τῆς ἀναγνώσεως τῆς περικοπῆς ταύτης ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ γάμου, καὶ ὅτι οὗτος εἶνε ἱερός, ἁγνὸς καὶ δίκαιος, καὶ ὅτι ἐπιβάλλεται οὗτος εἰς τὰς γυναῖκας ὡς θεία ἐντολὴ διὰ τὴν ἑαυτῶν εὐτυχίαν καί αἰωνίαν εὐδαιμονίαν καὶ τὸν ἀδιάρρηκτον σύνδεσμον τῆς κοινῆς ἀγάπης θέλομεν ἀποδείξει.
Περὶ φόβου.
Ὁ φόβος εἶνε ἔμφυτον συναίσθημα τῷ ἀνθρώπῳ. Τὸ συναίσθημα τοῦτο ἐκδηλοῦται ὡς δειλία, ὡς δέος, ὡς τρόμος ἐν περιστάσεσιν, ἐν αἷς ἀπειλεῖται κίνδυνος ζωῆς. Ἐπίσης ἐκδηλοῦται τὸ συναίσθημα τοῦτο ὡς ταραχὴ καὶ ἀνησυχία ἐν περιστάσεσιν, ἐν αἱς ἀπειλεῖται ἡ προσβολὴ τῆς τιμῆς ἢ περιουσίας τοῦ ἀνθρώπου δικαίως ἢ ἀδίκως.
Ὁ βαθμὸς τῆς μείζονος ἢ ἐλάσσονος ἐκδηλώσεως τοῦ φόβου ἢ τῆς ταραχῆς καὶ ἀνησυχίας εἶνε ἀνάλογος ἢ τῷ μεγέθει τοῦ πραγματικοῦ κινδύνου ἢ τῷ μεγέθει τῆς διεγερθείσης φαντασίας. Τὸ συναίσθημα του φόβου ἐνίοτε ἐκδηλοῦται καὶ ἐν περιστάσεσι, καθ᾿ ἃς οὐδὲν μὲν τὸ πραγματικῶς ἀπειλούμενον καὶ διακινδυνεῦον καθ᾿ ἣν ὥραν ὁ ἄνθρωπος κατέχεται ὑπὸ τοῦ συναισθήματος τούτου, προκύπτει ὅμως ἐξ ἐνδεχομένου ἐν τῷ μέλλοντι κινδύνου, δυναμένου νὰ προέλθῃ ἐξ ἀμελείας ἡμῶν εἴς τι τῶν προσφιλῶν ἡμῖν ὑποκειμένων. Τὸ συναίσθημα τοῦτο ἐκδηλοῦται ἢ ὡς ἄκρα ἀγάπη πρός τι ἢ ὡς ἄκρα εὐλάβεια ἢ ὡς ἄκρα φροντὶς ἢ ὡς ἀδιάλειπτος μέριμνα. Κατὰ ταῦτα ὁ φόβος, ὡς διαφόρως ἐκδηλούμενος κατὰ τὰς διαφόρους περιστάσεις καὶ κατὰ διάφορα γεννῶντα αὐτὸν αἴτια, ἀνάγκη καὶ διαφόρως νὰ χαρακτηρίζηται. Ὅθεν ὁ μὲν φόβος ὁ ἐκδηλούμενος ὡς δέος ἢ δειλία ἢ τρόμος, δύναται νὰ ὀνομασθῇ φυσικός, ὁ δὲ φόβος ὁ ἐκδηλούμενος ὡς ταραχὴ καὶ ἀνησυχία, ὡς καὶ ὁ φόβος ὁ ἐκδηλούμενος ὡς ἀγάπη καὶ εὐλάβεια, δύναται νὰ κληθῇ ἠθικός. Ἅρα ὁ φυσικὸς φόβος διαφέρει τοῦ ἠθικοῦ φόβου κατὰ τὰ διεγείροντα αὐτὸν αἴτια.
Ὁ φυσικὸς φόβος εἶνε πάντοτε ἀδιάβλητος καὶ κατατάσσεται μεταξὺ τῶν ἀδιαβλήτων παθῶν, ὡς μίαν μόνην ἔχων ἀφορμὴν τὸν κίνδυνον τῆς ἀπωλείας τῆς ζωῆς. Ὁ ἠθικὸς φόβος δὲν εἶνε πάντοτε ἀδιάβλητος· διότι εἶνε διπλοῦς ὡς προερχόμενος ἀπὸ διάφορα κατὰ τὸ ποιὸν ἠθικὰ αἴτια τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ μίσους. Ὡς δὲ ἐναντιώτατα τὰ γεννῶντα αὐτὸν αἴτια, ἐναντιώτατοι καὶ οἱ χαρακτῆρες αὐτῶν. Ὁ μὲν φόβος ὁ ἐκ τῆς ἀγάπης γεννώμενος εἶνε ἱερός, ἁγνὸς καὶ δίκαιος, καὶ ἐκδηλοῦται ὡς εὐαισθησία ψυχῆς ὑπὲρ τοῦ ἀγαπωμένου προσώπου, ὡς μέριμνα, ὡς πρόνοια καὶ ὡς περὶ αὐτοῦ φροντίς. Ὁ ἱερὸς οὗτος φόβος ὁρίζεται ὑπὸ τοῦ Θεοφυλάκτου ὡς ἐπίτασις εὐλαβείας λέγοντος «ὁ φόβος (ὁ ἱερὸς) ἐπίτασίς ἐστιν εὐλαβείας ὥσπερ καὶ εὐλάβεια συνεσταλμένος φόβος»· καὶ αὗθις «φόβος ἐστὶν αἰδὼς καὶ εὐλάβεια καὶ ἐπιτεταμένη τιμή». Ὁ Οἰκουμένιος λέγει περὶ τοῦ φόβου τούτου τὰ ἑξῆς: «φόβος τελειωτικὸς δέους μὲν ἀπήλλακται, διὸ καὶ ἁγνὸς εἴρηται και διαμένων εἰς αἰῶνα αἰῶνος»· καὶ ἐν τῇ ἁγίᾳ Γραφῇ ἡ λέξις φόβος πολλάκις λαμβάνεται ἐν τῇ σημασίᾳ τῆς αἰδοῦς καὶ εὐλαβείας καὶ δι᾿ αὐτῆς ἐκφράζεται ὁ πόθος πρὸς τελείαν ἐπίγνωσιν καὶ οἰκείωσιν τοῦ θείου. Ὁ φόβος ὁ ἐκ τοῦ μίσους εἶνε φόβος ἐναγὴς καὶ ἐκδηλοῦται ὡς ἀποστροφὴ καὶ ἀπέχθεια πρός τινα, ὡς ἀδιαφορία καὶ ὡς ἐχθροπάθεια. Περὶ τοῦ φόβου τούτου ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεὺς λέγει· «Τὸ ἕτερον εἶδος τοῦ φόβου μετὰ μίσους γίνεται· ᾧ δοῦλοι δεσπόταις κέχρηνται χαλεποῖς».
Ὁ ἱερὸς φόβος εἶνε ὁ φόβος ὁ πρὸς τὸν Θεόν, ὁ φόβος ὁ πρὸς τοὺς γονεῖς, ὁ φόβος ὁ πρὸς τὸν σύζυγον καὶ ὁ φόβος ὁ πρὸς τοὺς θείους καὶ ἀνθρωπίνους νόμους, καὶ πηγάζει ἐκ τῆς ἀγάπης.
Ὁ ἐναγὴς φόβος εἶνε φόβος κολάσεως. Τοῦτον φοβοῦνται οἱ παραβάται τῶν θείων καὶ ἀνθρωπίνων νόμων. Οὗτος πηγάζει ἐκ τοῦ πονηροῦ συνειδότος. Ἡ Ἐκκλησία συνιστᾷ τοῖς ἑαυτοῖς τέκνοις τὸν ἱερόν, τὸν ἁγνὸν καὶ ἅγιον φόβον. Τοῦτον τὸν φόβον συνιστᾷ καὶ πρὸς τὴν ἐρχομένην εἰς γάμου συζυγίαν, καὶ ὑπὸ νέον ἠθικὸν νόμον τεθειμένην γυναῖκα· ζητεῖ δὲ τοῦτο διὰ τὴν εὐτυχίαν αὐτῆς τῆς γηναικός.
Ὁ ἱερὸς φόβος ἀπαθὴς ὧν οὐδὲν ἐπαπειλεῖ τὸ δεινόν. Ὁ φόβος οὗτος ὡς συναίσθημα ταυτίζεται τῇ ἀγάπη εὐλάβειαν ἐπὶ τῇ ψυχῇ ἐμποιῶν, ἵνα μὴ διὰ τὴν τῆς ἀγάπης παρρησίαν εἰς καταφρόνησιν τοῦ ἀνδρὸς ἔλθῃ, ὡς λέγει πατήρ τις. Ὁ ἠθικὸς ἁγνὸς φόβος εἶνε ἓν ἐκ τῶν ἑπτὰ χαρισμάτων τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ὃν ἡ Ἁγία Γραφὴ ὀνομάζει φόβον Θεοῦ. Ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῆ ἡ ἄκρα δικαιοσύνη χαρακτηρίζεται ὡς φόβος Θεοῦ· «ἀνὴρ δίκαιος φοβούμενος τὸν Κύριον». Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ Δεκαλόγῳ εἶνε ἡ πρώτη καὶ μεγάλη ἐντολή. Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ εἶνε ἀρχὴ σοφίας. Ὁ θεῖος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέγει «Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου οἷόν τι πρῶτον σπάργανον· καὶ σοφία τὸν φόβον ὑπερβᾶσα καὶ εἰς ἀγάπην ἀναβιβάσασα Θεοῦ φίλους ἡμᾶς καὶ υἱοὺς ἀντὶ δούλων ἐργάζεται»· καὶ ὁ Σιρὰχ λέγει «Στέφανος σοφίας φόβος Κυρίου ἀναθάλλων εἰρήνην καὶ ὑγείαν ἱάσεως» (κεφ. α'. 15). Τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ οἱ ἅγιοι πατέρες καλοῦσιν ἀγάπην πρὸς τὸν Θεόν· «φόβος Θεοῦ ἀγάπη πρὸς αὐτόν ἐστιν· ἀγάπη δὲ σειρά τις, ἧς ἡ μὲν τῶν ἀρχῶν ἐξαρτᾶται τῆς τοῦ ἀνθρώπου καρδίας, ἡ δὲ ἑτέρα ἅπτεται τῆς τοῦ Θεοῦ χειρὸς ἕλκοντος αὐτὸν ἀεὶ πρὸς τὸν αὐτοῦ φόβον». Καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει «σωτήριος ὁ φόβος καὶ ἁγιασμοῦ ποιητικός ἐστι».
Ὁ ἱερὸς οὗτος φόβος ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῆ ταυτίζεται πρὸς τὴν εὐλάβειαν καὶ τὴν ἀγάπην πρός τινα. Οὕτως ἐνόησαν καὶ ἡρμήνευσαν οἱ ἑρμηνευταὶ καὶ μεταφρασταὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἐν τῇ ἐν Ὀξωνίῳ ἐκδοθείσῃ ἑλληνιστὶ μεταφράσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς ὁ ἐν κεφ. ε. 33 στίχ. τῆς πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολῆς μετεφράσθη «Πλὴν καὶ σεῖς οἱ καθ᾿ ἕνα, ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα οὕτως ἂς ἀγαπᾷ ὡς ἑαυτόν· ἡ δὲ γυνὴ ἂς σέβηται τὸν ἄνδρα». Ἐν τῇ Λατινικῇ μεταφράσει φέρεται ὡς ἑξῆς· «uxor autem videto, ut timeat virum». Τὸ timeo ἐνταῦθα, ὡς ἐξάγεται ἐκ τῆς μεταφράσεως τῶν ἄλλων εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν, ἔχει τὴν σημασίαν τοῦ «εὐλαβεῖσθαι». Ἐν τῇ γαλλικῇ μεταφράσει τῶν Παρισίων μεταφράζεται «que la femme respécte son mari». Ἐν τῇ ἰταλικῇ μεταφράcet ded altrest la moglie riverisea il marito». Ὑπὸ ταύτην τὴν ἔννοιαν τὸν στίχον τοῦτον ἅπασαι αἱ εὐρωπαϊκαὶ γλῶσσαι μετέφρασαν. Καὶ ἐν τῇ ἀρχαίᾳ ἑβραϊκῇ γλώσσῃ ὁ φόβος πρὸς τὸν Θεὸν ἑρμηνεύεται ὑπὸ τῶν ἐρμηνευτῶν φόβος ἐκ σεβασμοῦ, ἐξ εὐλαβείας· ὡς ὁ ἐν τῷ Λευϊτικῷ ιθ'. 3 στίχ· «θέλετε φοβεῖσθαι ἕκαστος τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ τὸν πατέρα αὑτοῦ» ἑρμηνεύεται, θέλετε σέβεσθαι καὶ εὐλαβεῖσθαι· καθὼς καὶ ὁ ἐν χωρίῳ Ἰησοῦ Ναυῆ δ. 14 στίχ «καὶ ἐφοβοῦντο αὐτὸν (τὸν Ἰησοῦν Ναυῆ) καθὼς ἐφοβοῦντο τὸν Μωϋσῆν, πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτοῦ» ἑρμηνεύεται ὑπὸ τῶν λεξικογράφων τοῦ ἑβραϊκοελληνικοῦ λεξικοῦ M. N. Ph Sauder καὶ M. I. Trenel «comme ils avaient respecte Moise». Ὑπὸ τὴν αὐτὴν σημασίαν ἀπαντᾷ καὶ ἐν ἄλλοις χωρίοις τοῦ ἑβραϊκοῦ κειμένου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὑπὸ ταύτῃ τῇ σημασίᾳ ἐχρήσατο τῇ λέξει καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, καθ᾿ οὗ ἐπιτίθενται λίαν ἀδίκως αἱ κυρίαι, τὰς ὁποίας οὗτος εἰς μεγάλην ὑψώνει περιωπήν. Ὥστε τὰ αἴτια τῶν διαζυγίων οὐχὶ ἐκ τούτου τοῦ φόβου τοῦ ὑπὸ τοῦ Παύλου διδασκομένου προέρχονται, ἀλλ᾿ ἀλλαχοῦ δέον νὰ ζητηθῶσιν· ἴσως ἴσως εἰς τὴν ἔλλειψιν τοῦ ἱεροῦ τούτου φόβου.
Τῇ 7 Νοεμβρίου 1902.
Ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου