Τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα (Περὶ ψυχολογίας) Μέρος Ι΄

Γέροντος Σωφρονίου Ζαχάρωφ[1]

«Η ανθρώπινη ψυχολογία χρησιμοποιεί διαφορετική ανθρωπολογία. Κατά το μάλλον ή ήττον είναι αίρεση. Είναι επικίνδυνη. Είναι κακό που χρησιμοποιείται από τους Πνευματικούς Πατέρες».

   -Η ψυχολογία και η πνευματική ζωή ξεκινούν από άλλη αφετηρία, δηλαδή η ανθρωπολογία τους είναι διαφορετική. Όμως, δεν μπορούμε να παραθεωρήσουμε την ψυχολογία που βοηθά, κυρίως, ανθρώπους που είναι άθεοι και δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν την ησυχαστική παράδοση της Εκκλησίας. Είναι ένα φάρμακο στους ανθρώπους που είναι μακράν του ζώντος Θεού και βρίσκονται σε μεγάλη κόλαση. Πρέπει να χρησιμοποιήται με διάκριση και σύνεση. Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν το σώμα που έχει πάθει μεγάλη βλάβη, από τις διάφορες καταστάσεις, η θεραπεία, όμως, θα έλθη μέσα από την αναγέννηση του ανθρώπου με την Χάρη του Θεού. Πάντως, τα ψυχικά τραύματα θεραπεύονται δια της προσευχής (Βλ. «Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ», Μητρ. Ἱεροθέου Βλάχου, σελ. 262-263).

   -Είναι φοβερό πράγμα η αύξηση της αγάπης των ανθρώπων προς την ψυχολογία. Η ψυχολογία βοηθά τους Δυτικούς, αλλά το φοβερό είναι όταν την μαθαίνουν οι Ορθόδοξοι και με αυτήν αντικαθιστούν την νηπτική παράδοση της Εκκλησίας. Πρέπει να κλονίσουμε την αγάπη των Ορθοδόξων στην ψυχολογία, επειδή η ψυχολογική μεθοδολογία είναι έξω από την Ορθόδοξη Παράδοση και, συγχρόνως, διακρίνεται (σ.σ. χαρακτηρίζεται) ἀπὸ τὴν δυτικὴ νοοτροπία (σ.σ. εἶναι, δηλαδή, προϊὸν τοῦ δυτικοῦ πνεύματος) (σ. 314).

   -Όταν διαβάζη κανείς διάφορα βιβλία, ψυχολογικά, βουδιστικά, δεν θα μπορέση ποτέ να αποκτήση καθαρή αίσθηση της Ορθοδοξίας. (σ. 395)

   -Υπάρχει διαφορά μεταξύ ψυχολογίας και εν Χριστώ ζωής. Η ψυχολογία επιδιώκει να απαλλάξη τον άνθρωπο από τα συμπλέγματα ενοχής, ενώ στην εν Χριστώ ζωή βιώνουμε την οδύνη, τον πόνο λόγω της απομακρύνσεως από τον Θεό και δεν σταματούμε την μετάνοια έως ότου μεταμορφωθή αυτή η οδύνη. (σ. 402)

   -Στην εποχή μας χρειάζεται περισσότερο από κάθε άλλη φορά η διδασκαλία τριών Πατέρων, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού και του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου[2]. (σ. 409)

   -Η μελέτη για την ψυχολογία στην Ελλάδα ξεκίνησε από τις Χριστιανικές Α-δελφότητες. Παλαιότερα οι ψυχολογικές απόψεις  βρίσκονταν σε μεγάλη ένταση και επηρέαζαν τον κόσμο. Τώρα, από ό,τι βλέπω, μειώθηκε κάπως η επιρροή τους στον κόσμο. Σε αυτό συνετέλεσε η διάδοση της αγιορείτικης παραδόσεως[3], με την νηπτική διδασκαλία της Εκκλησίας, η οποία άλλαξε τον νου των ανθρώπων.

   -Οι παρατηρήσεις της ψυχολογίας για τον άνθρωπο είναι αξιόλογες, διότι περιγράφουν ότι πέρα από την λογική υπάρχει και κάτι άλλο βαθύτερο. Όμως, οι ψυχολογικές αναλύσεις είναι παιδικές σε σχέση με την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας. Καίτοι οι παρατηρήσεις της ψυχολογίας είναι αξιόλογες, εν τούτοις η μέθοδος θεραπείας που προσφέρει είναι πολύ άσχημη. Η ψυχανάλυση δεν θεραπεύει τον άνθρωπο, μάλλον τον συγχύζει περισσότερο.

   ‐Πρέπει να κάνουμε διάκριση μεταξύ νευρολογίας και ψυχολογίας. Οι νευρολόγοι προσφέρουν πολλά στην υγεία του σώματος, διότι δίνουν μερικά φάρμακα και ισορροπούν κοινωνικά τον άνθρωπο. Αλλά και αυτοί δεν θεραπεύουν, απλώς κατευνάζουν την ενέργεια του ανθρώπου. Η θεραπεία του ανθρώπου ξεκινά από την θεραπεία των λογισμών. Από την θεραπεία των λογισμών γίνεται η αλλαγή του σώματος. Έτσι, ναι μεν οι νευρολόγοι με τα φάρμακα ισορροπούν τον άνθρωπο, αλλά δεν τον θεραπεύουν.

   ‐Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ Ορθοδόξου και δυτικής Παραδόσεως. Η ψυχολογία είναι προσαρμοσμένη στην δυτική παράδοση και γι’ αυτό υπάρχει χαώδης διαφορά ως προς την Ορθόδοξη Παράδοση. 

   ‐Τόσα χρόνια στο Μοναστήρι μας εδώ στην Αγγλία δεν συνάντησα κάποιον που να θεραπεύθηκε με την ψυχανάλυση, καίτοι είναι ανεπτυγμένη στις δυτικές κοινωνίες. Όμως, πρέπει να είμαστε δίκαιοι, ότι δηλαδή οι νευρολόγοι‐ιατροί, που δίνουν φάρμακα στους ασθενείς, είναι πιο ταπεινοί από τους ψυχαναλυτές και βοηθούν τους ανθρώπους να ισορροπήσουν κοινωνικά. Επίσης, βοηθούν και τους εντός της Εκκλησίας, όταν υπάρχουν προβλήματα νευρολογικής φύσεως[4], από διαφόρους λόγους.

   ‐Το πνευματικό πρόβλημα, δηλαδή η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό έχει συνέπειες και στο σώμα. Η ψυχή του ανθρώπου εύκολα προσανατολίζεται προς την νέα κατεύθυνση με την μετάνοια, το σώμα όμως, όταν έχη βλαφθή, αργεί να συντονισθή στην νέα κατάσταση. Εδώ ισχύει ο λόγος του Χριστού: «τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σᾶρξ ἀσθενής». Σε αυτήν την κατάσταση το σώμα, που έχει ταλαιπωρηθή από τις αμαρτίες, μπορεί να βοηθηθή με τα φάρμακα, αλλά η τελική θεραπεία θα προέλθη από την υγεία της ψυχής, με την Χάρη του Θεού.

   ‐Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έζησε σε μια κρίσιμη εποχή, στην οποία υπήρχαν αυτά τα σπέρματα της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης και είναι σημαντικό να μελετούμε την θεολογία του. Η ορθόδοξη ησυχία είναι η απλανής μέθοδος θεραπείας του ανθρώπου.

   ‐Δυστυχώς, αυτοί που συγχέουν την πνευματική ζωή με την ψυχανάλυση έχουν θέσεις μέσα στην κοινωνία και η γνώμη τους ακούγεται περισσότερο.

   ‐Όταν ακολουθούμε την πνευματική ζωή, δεν μας χρειάζεται η ψυχανάλυση. Σε κληρονομικά προβλήματα βοηθά η νευρολογία.

   ‐Η ψυχολογία των ψυχιάτρων έχει μια άλλη αίσθηση, σαφώς διαφορετική, από την ορθόδοξη διδασκαλία, δηλαδή η ανθρωπολογία τους είναι διαφορετική.

   -Η ανθρώπινη ψυχολογία χρησιμοποιεί διαφορετική ανθρωπολογία. Κατά το μάλλον ή ήττον είναι αίρεση. Είναι επικίνδυνη. Είναι κακό που χρησιμοποιείται από τους Πνευματικούς Πατέρες. Όμως, βοηθά όσους δεν έχουν πείρα να καταλάβουν κάπως τους άλλους, αλλά κάνει κακό. (σ. 426)

   -Λυπάμαι τους Πνευματικούς Πατέρες που ισχυρίζονται ότι δεν αρκεί η πνευματική ζωή, αλλά χρειάζεται και η ψυχολογία. (σ. 431)

Συνεχίζεται…

---

[1] Ἐδῶ παραθέτουμε τὶς θέσεις τοῦ πατρὸς Σωφρονίου, ἑνὸς Πνευματικοῦ ποὺ ἄφησε τὸ στῖγμα του στὴν ἐποχή μας (κατὰ τὸν 20^ο αἰῶνα). Οἱ θέσεις του αὐτὲς ἔχουν προφανῶς ἰδιαιτέρα σημασία, καθὼς ἔζησε ἐπὶ μακρὸν σὲ ἕνα περιβάλλον (στὴν Ἀγγλία) ὅπου ἡ Ψυχολογία-Ψυχοθεραπεία-Ψυχανάλυσι ἦταν ἀπολύτως ἀποδεκτὰ καὶ εὐρύτατα χρησιμοποιούμενα· ἦταν τρόπος ζωῆς. Ὁ γέρων, λοιπόν, εἶχε προσωπικὴ ἐμπειρία, ὅπως ἐξάλλου φαίνεται στὶς θέσεις του.

[2] Ποῦ ἀκούγονται σήμερα, πατέρες καὶ ἀδελφοί, κηρύγματα βάσει αὐτῶν τῶν Πατέρων; Καὶ ἐὰν ἀκούγωνται, θεωροῦνται ἐξωπραγματικά, ἐὰν ὄχι ἀποῤῥιπτέα. Ἂς ἀνασκουμπωθοῦν, λοιπόν, οἱ κήρυκες (κληρικοὶ καὶ λαϊκοί) καὶ ἂς μελετοῦν τοὺς Ἁγίους μας Πατέρες, βρίσκοντας τρόπους νὰ μεταδίδουν τὴν σοφία τους, εὐλήπτως καὶ διακριτικῶς, στοὺς ὑπολοίπους πιστούς.

[3] Ἂς μᾶς ἐπιτρέψουν οἱ ἀγαπητοὶ σημερινοὶ ἁγιορεῖτες τὴν κατάθεσι μίας γνώμης: ἂς ἐνθυμοῦνται τίνων ἡσυχαστῶν-ἀσκητῶν γερόντων εἶναι διάδοχοι, καὶ ἐὰν τυχὸν ἄλλαξαν πορεία, ἂς ἐπανέλθουν στὴ νηπτικη παράδοσι τὸ ταχύτερο δυνατόν, πρὸς δόξαν Θεοῦ, ὠφέλειαν ἀνθρώπων καὶ καταισχύνην τῶν δαιμόνων, ποὺ ὠρύονται ἐνθουσιώδεις γιὰ τὴν σημερινὴ ἀποστασία καὶ τόν, πιθανῶς σύντομο, ἐρχομὸ τοῦ Ἀνόμου.

[4] Σημειωθήτω ἐδῶ ὅτι ἀκόμη καὶ σὲ τέτοιου εἴδους προβλήματα ἕνας χριστιανὸς δύναται, ἐφόσον ἔχει ζῶσα πίστι καὶ καθοδήγησι ἀπὸ διακριτικὸ πνευματικό, νὰ ἀπευθυνθῇ μόνον στὸν Ἰατρὸ τῶν ἰατρῶν, τὸν Κύριο ἡμων Ἰησοῦ Χριστό, καὶ τὴν θεία Αὐτοῦ Πρόνοια, καὶ ἀσφαλῶς νὰ δεχθῇ τὴν θεραπεία, ὅπως καὶ ὅποτε θελήσει ὁ Παντοδύναμος Κύριος. Ἐξάλλου, πολλοὶ ἦσαν οἱ ἅγιοι καὶ ἐνάρετοι χριστιανοί, ποὺ δὲν ἀπευθύνθησαν σὲ ἰατρούς, ἐνῶ ἦσαν, ἀκόμη καὶ βαρέως, ἀσθενεῖς. Πρὸς ἀποφυγὴν παρεξηγήσεως, ἂς ὑπενθυμίσουμε τί ἔγραφε ὁ μεγάλος ὅσιος Βαρσανούφιος (6^ος αἰών, πνευματικὸς καθοδηγητὴς τοῦ ἁγίου Δωροθέου τοῦ καὶ συγγραφέως τοῦ ἐξαιρετικοῦ βιβλίου «Τὰ ἀσκητικά»): «Ἀδελφέ, αὐτοί ποὺ προστρέχουν σὲ ἰατροὺς καὶ αὐτοὶ ποὺ δὲν προστρέχουν, τὸ κάνουν ἔχοντες ἐλπίδα στὸν Θεό, λέγοντες· Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἐμπιστευόμαστε τοὺς ἑαυτούς μας στοὺς ἰατρούς, διότι Αὐτὸς εἶναι ποὺ μᾶς παρέχει τὴν ἴασι μέσῳ αὐτῶν. Καὶ αὐτοὶ ποὺ δὲν προστρέχουν σὲ ἰατρούς, τὸ κάνουν ἔχοντες ἐλπίδα στὸν Κύριο, καὶ Αὐτὸς θεραπεύει αὐτούς. Ἐὰν, λοιπόν, ἐπισκεφθῇς ἰατρὸ δὲν ἁμάρτησες· καὶ ἐὰν δὲν ἐπισκεφθῇς μὴ ὑψηλοφρονήσῃς. Στὸ λέγω τοῦτο γιὰ νὰ μάθῃς ὅτι ἐὰν προστρέχῃς σὲ ἰατρούς, τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γίνεται (οὕτως ἢ ἄλλως) καὶ τίποτε ἄλλο. Ἐὰν, βεβαίως, θέλῃς, δύνασαι νὰ ἀκολουθήσῃς τὸν λόγο τοῦ Ἠσαϊου, ποὺ ἔλεγε: «τὴν σήμερον ἀμεριμνεῖς» (στὸ ἑξῆς νὰ ἀμεριμνῇς, ἀφήνοντας τὸ πᾶν στὸν Θεό). Προσθέτει δὲ ὁ Ἁγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ καὶ ἐπιμελητὴς τῆς ἐκδόσεως τοῦ βιβλίου «Ἐρωταποκρίσεις Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου»: «Θέλει ὁ Ἅγιος μὲ τὸν λόγο αὐτὸ νὰ δείξῃ στὸν ἀδελφό, ποὺ θέτει τὸ ἐρώτημα, ὅτι εἶναι καλύτερα κάποιος νὰ προστρέχῃ στὸν Θεό, ὅταν εἶναι ἄρρωστος, παρὰ στοὺς ἰατρούς. Καὶ ὅτι ἐὰν τὸ κάνῃ αὐτὸ ἀπὸ σήμερα καὶ στὸ ἑξῆς, θὰ ἀμεριμνῇ, ἀφήνοντας τὸ πᾶν στὸν Θεό». Ἐπαναλαμβάνουμε τὶς προϋποθέσεις: ζῶσα πίστις (μὲ γνησία ταπείνωσι, ἀγάπη καὶ ἐλπίδα) καὶ διακριτικὸς πνευματικός.