Τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα (Περὶ ψυχολογίας) Μέρος Θ΄

…μία παρένθεσι γεμάτη ἐρωτήματα…

Ἀπόστολος Παῦλος: «διδαχαὶς ποικίλαις καὶ ξέναις

 μὴ παραφέρεσθε» (Ἑβρ. ιγ΄, 9)

   Θὰ παραθέσουμε, παρενθετικῶς, ἕνα μικρὸ κείμενο τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Παϊσίου Βελιτσκόφσκι, ἑνὸς σπουδαίου ρώσου ἀσκητοῦ τοῦ 18^ου αἰῶνος, ποὺ συνέβαλε στὴν φιλοκαλικὴ ἀναγέννησι τῆς Μολδαβίας καὶ τῆς Ρωσίας. Τὸ παραθέτουμε τελείως ἐνδεικτικῶς· θὰ μπορούσαμε  νὰ παραθέσουμε χιλιάδες παρόμοια πατερικὰ κείμενα. Σκοπὸς τῆς παρενθέσεως αὐτῆς εἶναι ὁ ἑξῆς: Παρακαλοῦμε τοὺς πατέρες καὶ ἀδελφοὺς ὀρθοδόξους, ποὺ ἐμπιστεύονται καὶ προωθοῦν τὴν σύγχρονη Ψυχολογία στὸν Ἐκκλησιαστικὸ χῶρο, νὰ δώσουν τὸ κάτωθι κείμενο[1] σὲ ψυχολόγους (οἱ ὁποῖοι νὰ εἶναι συνεπεῖς στὴν «ἐπιστήμη» τους καὶ ὄχι νὰ τὴν ἀμφισβητοῦν ἐν μέρει ἢ ἐν συνόλῳ), καὶ νὰ ζητήσουν τὴν γνώμη τους ἐπ’ αὐτοῦ. Συμφωνοῦν ἢ ὄχι μὲ τὰ γραφόμενα τοῦ ὁσίου; Ἐὰν δὲν συμφωνοῦν (ποὺ εἶναι τὸ πλέον πιθανό) ἐν μέρει ἢ καὶ συνολικῶς, πῶς εἶναι δυνατὸν ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ποὺ ὀφείλουμε νὰ μελετοῦμε καὶ νὰ κατευθύνουμε τὴν ζωή μας σύμφωνα, τόσο μὲ τὴν Ἁγία Γραφή ὅσο καὶ μὲ τὰ πατερικὰ κείμενα (ὅπως καὶ τὸ κάτωθι τοῦ ὁσίου Παϊσίου), νὰ ἀκοῦμε καὶ νὰ διαβάζουμε ψυχολόγους, νὰ τοὺς ἐπιστευόμαστε, νὰ τοὺς ἐπισκεπτόμαστε γιὰ «θεραπεία» καὶ συμβουλευτική, ἢ νὰ τοὺς καλοῦμε νὰ μᾶς ὁμιλοῦν καὶ νὰ μᾶς κατευθύνουν-ποιμαίνουν[2]; Ἔχει εἰπωθῆ ἀπὸ κάποιους ὅτι οἱ ψυχολόγοι μεταφέρουν (;!) τὴν Ἁγιοπατερικὴ σοφία μὲ σύγχρονο λόγο. Ἐρωτοῦμε, λοιπόν: Τὰ κάτωθι λόγια τοῦ ὁσίου καὶ τῶν λοιπῶν πατέρων εἶναι ποὺ μεταφέρουν μὲ ἄλλα λόγια οἱ ψυχολόγοι;

   Ἐπισημαίνουμε μὲ ἔντονα γράμματα, τὶς ἔννοιες καὶ τὶς συμβουλές, τὶς ὁποῖες κάθε ψυχολόγος θὰ ἔβρισκε ξένες στὸ ψυχολογικὸ λεξιλόγιό του καὶ στὴν συμβουλευτική του φαρέτρα, καὶ ὡς ἐκ τούτου θὰ διαφωνοῦσε σὲ μικρὸ ἢ μεγάλο βαθμὸ μὲ αὐτές.          

   «Μέσα στὸν ἄνθρωπο θὰ ὑπάρχῃ ἢ Πνεῦμα  Ἅγιο ἢ ἐμπάθεια, ποτὲ καὶ τὰ δύο μαζί. Ὅπου εἶναι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἐκεῖ τὰ πάθη δὲν πλησιάζουν. Καὶ ὅπου εἶναι τὰ πάθη, ἐκεῖ δὲν κατοικεῖ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ πνεῦμα τῆς πονηρίας.

    Τὸ πρῶτο ποὺ ἔχει νὰ κάνῃ κανείς, εἶναι νὰ ἐξορίσῃ ἀπὸ μέσα του τὴν φιλαυτία σὲ ὅλες τὶς μορφὲς τῆς ἐπιθυμίας ἐγκοσμίων πραγμάτων[3]. Ἀκόμη νὰ ταπεινωθῇ δείχνοντας παντοῦ μετάνοια – στοὺς λογισμούς, στὰ λόγια, στὰ ἔργα, στὴν διατροφή, στὴν ἐνδυμασία, στὶς συνθῆκες διαβιώσεως, στὶς ἐνδόμυχες τοποθετήσεις καὶ σὲ κάθε περίστασι ὅπου ὀφείλει κανεὶς νὰ ταπεινώνεται καὶ νὰ αὐτοκαταδικάζεται. Πάντα πρέπει νὰ ἐπιλέγῃ κανεὶς γιὰ τὸν ἑαυτό του τὴν τελευταία θέσι καὶ τὸ εὐτελέστερο πρᾶγμα. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ καταστείλῃ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς. Ἡ ταπείνωσι δὲν ἔχει ποτὲ φόβο νὰ πέσῃ, γιατὶ βρίσκεται κάτω ἀπὸ ὅλους καὶ ὅλα…

   Σ.σ. Τί ἔχουν νὰ ποῦν οἱ ψυχολόγοι – τόσο οἱ παλαιοὶ, οἱ πατέρες τῆς συγχρόνου Ψυχολογίας-Ψυχαναλύσεως (Φρόυντ, Ἄντλερ, Γιούνγκ, Κλάιν κ.λ.π.) ὅσο καὶ οἱ νεώτεροι καὶ σύγχρονοι (Μάσλοου, Ἄιζενκ, ὁ ἄθεος καὶ φανατικὸς μελετητὴς παλαιοτέρων φιλοσόφων - θυμηθεῖτε τὴν σύνδεσι φιλοσοφίας καὶ ψυχολογίας ποὺ ἐπεσημάναμε σὲ προηγούμενο μέρος τῆς ἐργασίας – Λακάν, ὁ Μπαντούρα κ. ἄ.) γιά: τὴν ταπείνωσι, τὴν μετάνοια, τὴν αὐτοκαταδίκη-αὐτομεμψία, τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὰ πνεύματα τῆς πονηρίας;

   Συνεχίζει ὁ ὅσιος:   

[…] Νὰ σκέφτεσαι πὼς ἂν ὁ κόσμος ὅλος στρεφόταν ἐναντίον σου καὶ σὲ ἐξευτέλιζε καὶ σὲ προπηλάκιζε γιὰ ἕνα ὁλόκληρο χρόνο, αὐτὸ δὲν θὰ ἦταν τίποτε γιὰ σένα, τὸν ἀχρεῖο. Μὴ νομίζῃς ὅτι ὁ ἀδελφός σου εἶναι ποὺ σὲ βλάπτει μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο. Τὸ κακὸ εἶναι ἐκεῖνο ποὺ ξεσηκώνεται ἐναντίον σου ἀπὸ μόνο του, ὅχι ἐκεῖνος (σ.σ. ὁ ἀδελφός). Ἂν λοιπὸν πράγματι ὑπομένῃς κάποιες θλίψεις γιὰ τὴν μέλλουσα χαρά, νὰ καταδικάζῃς πάντοτε τὸν ἑαυτό σου, ὄχι τὸν ἀδελφό σου. Σὲ κάθε περίπτωσι, ἀγωνίσου νὰ ταπεινώνεσαι μὲ τὴν σκέψι καὶ τὴν γνῶσι ὅτι «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσει» [σ.σ. ὅτι εἴμεθα χωματένιοι, ὅτι εἴμεθα θνητοὶ καὶ ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ μπορεῖ νὰ ἀποθάνουμε καὶ νὰ γίνουμε βρῶμα (φαγητό) σκωλήκων]. Μάθε νὰ λὲς τρεῖς μόνο λέξεις: «Συγχώρησον», «εὐλόγησον» καὶ «προσευχήσου γιὰ μένα, τὸν ἁμαρτωλό»[4].

[…] Νὰ νικήσῃς τὸν κόσμο σημαίνει νὰ νικήσῃς μὲ ὑπομονὴ τὴν σοφία του καὶ τὰ πάθη καὶ κάθε κακό, δηλαδὴ νὰ ὑποφέρῃς, κόβοντας τὶς συνήθειές σου καὶ τὸ θέλημά σου, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν κοσμικὴ σοφία καὶ τὴν κοσμικόφρονα ζωή, καὶ νὰ μεταστραφῇς στὴν πνευματικὴ ζωή, μὴ κάνοντας ἀπολύτως κανένα κακό καὶ τηρώντας τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ.

   Σ.σ. Τί ἔχουν νὰ ποῦν οἱ ψυχολόγοι γιὰ τὴν ὠφέλεια τῶν θλίψεων, γιὰ τὴν προσευχή, γιὰ τὴν μνήμη θάνατου, γιὰ τὴν ἐκκοσμίκευσι («κοσμικόφρονα ζωή»), γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωὴ ἢ γιὰ αὐτὴν τὴν ἐκκοπὴ τοῦ θελήματος, ποὺ εἶναι γιὰ ἐμᾶς τοὺς ὀρθοδόξους θεραπευτικὸ μέσο; Καὶ ἂν λέγουν κάτι γιὰ τὴν ἐκκοπὴ του θελήματος μόνον, εἶναι βέβαιον ὅτι τῆς προσδίδουν διαφορετικὴ σημασία, ἀπηλλαγμένη ἀπὸ ἔννοιες ὅπως: ταπείνωσι, αὐτομεμψία, ἐξομολόγησι, ὑπακοή, τήρησι τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ.

   Συνεχίζει ὁ ὅσιος:

[…] Μὲ τὴν συνέργεια τῶν δαιμόνων πέφτουμε σὲ κάθε ἁμαρτία, καὶ κανένα κακὸ δὲν μᾶς βρίσκει, ἂν δὲν ἐνεργήσουν ἐκεῖνοι.

   Σ.σ. Τι ἔχουν νὰ μᾶς ποῦν οἱ ψυχολόγοι γιὰ τοὺς δαίμονες καὶ τὶς διαρκεῖς ἐπιθέσεις τους ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων; Ὅταν οἱ ψυχολόγοι ἀγνοοῦν αὐτὲς καὶ τὶς παραπάνω καὶ παρακάτω ἔννοιες καὶ καταστάσεις πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ προσεγγίσουν τὴν ἀλήθεια περὶ τοῦ ἀνθρώπου· καὶ πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ τοὺς δίδουμε βῆμα στὴν Ἐκκλησία; Δὲν μᾶς μιλοῦν γιὰ τὰ ἰζηματογενῆ πετρώματα ἢ τὶς φυσιολογικὲς τιμὲς τοῦ σακχάρου (πράγματα ἀκίνδυνα, θὰ ἔλεγε κανείς), ἀλλὰ περιγράφουν  τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου διαφορετικὰ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, καὶ προτείνουν μεθόδους θεραπείας της διαφορετικὲς ἀπὸ τῆς Ἐκκλησίας.    

   Συνεχίζει ὁ ὅσιος:

   Ὅταν ἔρθουν (οἱ δαίμονες), χτυποῦν πρώτα μυστικά, σὰν κλέφτες, τὶς θύρες τῆς καρδιᾶς. Ρίχνουν ἕνα λογισμό, καὶ παρακολουθοῦν ἂν θὰ παρουσιασθῇ ἢ ὄχι φρουρός - ἐὰν δηλαδὴ ὁ λογισμὸς θὰ γίνῃ ἢ ὄχι δεκτός. Ἐὰν γίνῃ δεκτός, τότε ἀρχίζουν νὰ προκαλοῦν τὸ πάθος καὶ νὰ μᾶς σπρώχνουν σὲ αὐτό. Ἂν ὅμως βροῦν φρουρὸ στὶς πόρτες τῆς καρδιᾶς, ποὺ εἶναι ἐκπαιδευμένος νὰ ἀποκρούῃ καὶ νὰ διώχνῃ μακριὰ ὅλες τὶς προτροπές τους - ἂν δηλαδὴ ξεφύγῃ κανεὶς ἀπὸ τὴν πρώτη νοητικὴ παρόρμησι καὶ κρατήσῃ τὸ νοῦ του κουφὸ καὶ μουγγὸ στὰ γαυγίσματά τους, στραμμένο στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς, μὴ συμπράττοντας ἔτσι καθόλου μαζί τους-, τότε δὲν μποροῦν νὰ κάνουν κανένα κακό στὸν ἄνθρωπο, γιατὶ ὁ νοῦς τους προσέχει καὶ νήφει.

   Σ.σ. Σᾶς παρακαλοῦμε πάρα πολύ, ἂς μᾶς ποῦν ὅσοι ἐκ τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν χρησιμοποιοῦν καὶ προωθοῦν τὴν ψυχολογία στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ποιὰ ψυχολογικὰ ἐγχειρίδια καὶ ποιοὶ ψυχολόγοι προσεγγίζουν τοὺς λογισμοὺς και τὰ πάθη κατὰ τὸ τρόπο ποὺ περιγράφει ὁ ὅσιος παραπάνω (ἀποτυπώνοντας γενικῶς τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία ἐπὶ τοὺ θέματος);  

   

 (βλ. τὰ ὡς ἄνω ἀποσπάσματα στό: «Τὰ κρίνα τοῦ ἀγροῦ», Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου).

Υ.Γ. Καὶ κάτι τελευταῖο ἀπὸ τὸν ὅσιο Θεοφάνη τὸν ἔγκλειστο (ρῶσσο ἀσκητὴ Ἐπίσκοπο τοῦ 19^ου αἰῶνος, ποὺ ὠφέλησε χιλιάδες ψυχὲς μὲ τὸν ὀρθόδοξο λόγο του, προφορικὸ καὶ γραπτό, καὶ μὲ τὸ ἅγιο παράδειγμά του): «Πρέπει νὰ πιστεύετε ὅτι ἐσεῖς δὲν ἔχετε καμμίαν ἀξία καὶ ὅτι ὅλα σας τὰ ἐπιτεύγματα τὰ ὀφείλετε στὸν Κύριο. Δίχως Αὐτόν, κανέναν καλὸ δὲν ριζώνει μέσα μας».

   Πατέρες καὶ ἀδελφοί, ποιοὶ ψυχολόγοι, βάσει τῆς «ἐπιστήμης» τους, θὰ ἔδιδαν τέτοια συμβουλὴ στοὺς «ἀσθενεῖς» τους; Παρακαλοῦμε λοιπόν ταπεινῶς, ἂς ρωτήσουν τοὺς ψυχολόγους καὶ αὐτὸ καὶ ὅλα τὰ παραπάνω ἐρωτήματα ἐκεῖνοι ποὺ ἐπιχειροῦν (ἀγνοοῦντες ἢ παραβλέποντες τὸν κίνδυνο) νὰ εἰσάγουν στὴν Ἐκκλησία «ποικίλες καὶ ξένες διδαχές», ὥστε, στὴν περίπτωσι ποὺ θὰ γίνῃ ἀντιληπτὸς ὁ κίνδυνος, νὰ ἀποσοβηθῇ ἡ πλημμύρα ἀπὸ τὰ «τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα»  (μιὰ πλημμύρα ποὺ ἤδη ἐξαπλώθηκε στὸν χῶρο τῶν ἐκκοσμικευθέντων οἰκουμενιστῶν καὶ γενικῶς στὶς δυτικὲς/δυτικοποιημένες κοινωνίες).   

   Πρὸς ἀποφυγὴν παρεξηγήσεως, ἂς τονίσουμε ὅτι δὲν ἐπιδιώκουμε ἐπ’ οὐδενὶ νὰ προσβάλλουμε τοὺς ψυχολόγους (ποὺ ἐσπούδασαν ἢ σπουδάζουν ἢ ἀσκοῦν τὴν ἐπιστήμη τους) ὡς πρόσωπα. Τοὺς εὐχόμεθα δέ, μέχρι νὰ κατανοήσουν τὴν ἐπικινδυνότητα τοῦ ἀντικειμένου τους, νὰ τὸ  ἀσκοῦν μὲ τιμιότητα καὶ πόνο πρὸς τὸν συνάνθρωπο, καὶ συνάμα νὰ ἐντρυφοῦν στὰ ἐπιχειρήματα κατὰ τῆς Ψυχολογίας. Καὶ ἐὰν ἐπιτρέψουν νὰ τοὺς φωτίσῃ ὁ Κύριος καὶ Θεός μας, εὐχόμεθα νὰ στραφοῦν πρὸς τὴν ὀρθόδοξο ψυχοθεραπεία τῆς Ἐκκλησίας, βάζοντας ἀρχὴ μετανοίας καὶ ἁγιασμοῦ, ὁπότε, ἐν συνεχείᾳ, θὰ βοηθήσουν καὶ ἄλλους νὰ καθαρίσουν τὴν καρδιά τους ἀπὸ τὰ πάθη καὶ νὰ θεραπευθοῦν, μὲ σκοπὸ τὴν σωτηρία ὅλων, πρὸς δόξαν Θεοῦ.  Ἐπιδίωξί μας, σὺν Θεῷ καὶ μὲ τὶς εὐχὲς τῶν πνευματικῶν μας, εἶναι νὰ ἐπισημανθοῦν οἱ κίνδυνοι τῆς Ψυχολογίας καὶ νὰ ἀποτραπῇ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ εἰσαχθοῦν στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ξένες διδαχές. Ἐὰν κάπου ὑπερβάλλουμε ἢ ἀστοχοῦμε, ἂς μᾶς συγχωρήσῃ ὁ Θεός καὶ ἂς μᾶς φωτίσῃ, ὥστε νὰ διορθώσουμε τὰ ἡμαρτημένα. Καὶ ὅσοι ἔχουν ἀντιρρήσεις ἂς μᾶς ἐνημερώνουν ἀδελφικῶς.                  

Συνεχίζεται…

---

[1] Τὸ ὁποῖο, ἀσφαλῶς, εἶναι σύμφωνο μὲ τὰ σχετικὰ κείμενα τῶν λοιπῶν ἁγίων Πατέρων.

[2] Νὰ τονισθῇ ὅτι ἀσκοῦν ποιμαντικὴ ὅταν παραθέτουν τὶς ἀπόψεις τους καὶ μᾶς συμβουλεύουν, καὶ μάλιστα ἀπὸ καθέδρας.

[3] Ἐδῶ ὁ ὅσιος τονίζει τὸ οὐρανόφρον φρόνημα ποὺ ὀφείλουμε νὰ ἔχουμε οἱ χριστιανοί· νὰ ἀγωνιζόμαστε νὰ μὴ ἔχουμε ἐμπαθῆ προσκόλλησι («προσπάθεια», κατὰ τὴν πατερικὴ ὁρολογία) σὲ τίποτε γήινο καὶ μὲ τὴν Χάρι τοῦ Θεοῦ νὰ καταστείλουμε  τὶς θυγατέρες τῆς φιλαυτίας: τὴν φιλαργυρία, τὴν φιληδονία καὶ τὴν φιλοδοξία. Ἐρώτησις: ὑπάρχουν ψυχολόγοι ποὺ δὲν τὰ ἀπενοχοποιοῦν αὐτά, σὲ μικρὸ ἢ σὲ μεγάλο βαθμό; Ὑπάρχουν ψυχολόγοι ποὺ τὰ θεωροῦν ρίζες ὅλων τῶν κακῶν καὶ ἁμαρτιῶν, ὅπως διδάσκει ἡ Ἐκκλησία μας μέσω τοῦ Λόγου (Χριστοῦ) καὶ τῶν «στομάτων» τοῦ Λόγου (τῶν ἁγίων Πατέρων);

[4] Ἡ τελευταία αὐτὴ συμβουλὴ τοῦ ὁσίου μοιάζει νὰ ἀπευθύνεται σὲ μοναχούς. Ἐν πρώτοις, ἂς ὑπενθυμίσουμε ὅτι οἱ μοναχοὶ εἶναι τὸ φῶς, τὸ παράδειγμα τῶν λαϊκῶν, κατὰ τὴν γνωστὴ ῥῆσι τοῦ ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, πῶς εἶναι δυνατὸν μία συμβουλὴ ποὺ συμβάλλει στὴν ἀπόκτησι ἀγάπης, μετανοίας, προσευχῆς καὶ ταπεινώσεως νὰ ἀπευθύνεται ἀποκλειστικῶς στοὺς μοναχούς;