Τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα (Περὶ ψυχολογίας) Μέρος Δ΄

(ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΕΔΩ)

Ἀναγκαία σημείωσι.

   Καθὼς προχωροῦμε μὲ τὴν δημοσίευσι τοῦ ἄρθρου μας, ἐπειδὴ προέκυψαν κάποιες ἀντιδράσεις ὀφείλουμε νὰ προτάξουμε τὰ ἑξῆς: Σεβόμεθα καὶ ἐκτιμοῦμε ὅλα τὰ πρόσωπα αὐτὰ ποὺ ἔχουν διαφορετικὴ προσέγγισι στὸ ἐν λόγῳ θέμα, προσευχόμαστε γιὰ αὐτοὺς, καὶ αὐτοί, εἴμεθα βέβαιοι,  προσεύχονται γιὰ εμᾶς. Καὶ τοὺς ἀγαποῦμε ὡς πατέρες καὶ ἀδελφούς μας. Διαφωνοῦμε, ὅμως, καθέτως μὲ τὴν ἐμπιστοσύνη ποὺ ἐπιδεικνύουν στὴν σύγχρονη Ψυχολογία· καὶ διαφωνοῦμε μὲ ἄφθονα καὶ, πιστεύουμε, ἰσχυρὰ ἐπιχειρήματα. Καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀναμένουμε νὰ ἐντρυφήσουν στὰ ἐπιχειρήματα αὐτὰ (τὰ ὁποῖα ἐξετέθησαν στὰ προηγούμενα μέρη τῆς ἐργασίας αὐτῆς καὶ ἀκολουθοῦν τὰ ἐπίλοιπα στὰ ἑπόμενα μέρη) καὶ εὐχόμεθα νὰ διαφοροποιήσουν τὴν ἀρχική τους θέσι, πρὸς δόξαν Θεοῦ. Κάθε δὲ, πατερικῶς τεκμηριωμένος, ἀντίλογος εἶναι εὐπρόσδεκτος. 

   Προβαίνουμε, λοιπόν, στὴν συνέχισι τῆς δημοσιεύσεως, μὲ τὴν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ μας πατρός, ὁ ὁποῖος συμφωνεῖ μὲ τὸ ἄρθρο, ὅπως συμφωνοῦν καὶ πολλοὶ ἄλλοι πνευματικοί, κληρικοὶ καὶ λαϊκοί, μὲ κάποιους ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἤλθαμε προσωπικῶς σὲ ἐπικοινωνία (κάποιοι δὲ ἐξ αὐτῶν συνέβαλαν στὸ ἄρθρο μὲ διορθώσεις καὶ παρατηρήσεις τους). Τὸ ἄρθρο ἐδόθη καὶ στὸν σεπτὸ Ποιμενάρχη μας[1], ὁ ὁποῖος, λαμβάνοντας γνῶσι τοῦ περιεχομένου του, ἐξέφρασε τὴν ἀνέκαθεν καὶ ἐν γένει ἀντίθεσί του στὴν σύγχρονη Ψυχολογία-Ψυχοθεραπεία-Ψυχανάλυσι καὶ μᾶς προέτρεψε ὅπως προχωρήσουμε στὴν δημοσίευσι τοῦ παρόντος.

   Ἐπειδὴ ἐγράφη κάπου ὅτι ὅσοι ἀντιτίθενται στὴν Ψυχολογία, δείχνουν ὅτι ἀντιτίθενται γενικῶς στὴν Ἐπιστήμη καὶ θυμίζουν τοὺς Παπικοὺς στὸν μεσαίωνα, καὶ ἐπειδὴ ἐτέθη τὸ ῥητορικὸ ἐρώτημα «Μήπως τελικὰ ὅσοι εἶναι ἐπιφυλακτικοὶ ἢ καχύποπτοι γιὰ τὴν συμβολὴ τῆς (ἐν Χριστῷ) Ἐπιστήμης ἐμφοροῦνται ἐν ἀγνοίᾳ τους ἀπὸ ἕναν «δυτικὸ» τρόπο σκέψεως;», ὀφείλουμε νὰ ἀπαντήσουμε τὰ ἑξῆς, τοὐλάχιστον ὅσον ἀφορᾷ στὴν δική μας μελέτη: ἕνας, ἀκόμη καὶ ἀπρόσεκτος, ἀναγνώστης θὰ κατανοήσῃ ὅτι μέσῳ τοῦ ἄρθρου μας δὲν ἀποῤῥίπτουμε συλλήβδην τὴν Ἐπιστήμη. Περὶ δὲ τῆς συγχρόνου Ψυχολογίας ἀπεδείχθη ἀπὸ τὰ προηγούμενα μέρη τοῦ ἄρθρου, καὶ θὰ φανῇ καλλίτερα ἀπὸ τὰ ἑπόμενα, ὅτι ὁπωσδήποτε δὲν εἶναι «ἐν Χριστῷ», ἀλλὰ καὶ ὅτι ἀμφισβητεῖται αὐτὴ αὕτη ἡ ἐπιστημονικότητά της[2]. Τέλος, σὲ κάποιο ἀπὸ τὰ μέρη τῶν νέων αὐτῶν δημοσιεύσεων θὰ διαβάσετε: «ἡ ψυχολογικὴ μεθοδολογία εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση καί, συγχρόνως, διακρίνεται (σ.σ. χαρακτηρίζεται) ἀπὸ τὴν δυτικὴ νοοτροπία (σ.σ. εἶναι, ἄλλαις λέξεσι, προϊὸν τοῦ “δυτικοῦ τρόπου σκέψεως”» (Ἀρχιμ. Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ), καὶ «Ἡ ψυχολογία εἶναι προσαρμοσμένη στὴν δυτικὴ παράδοση καὶ γι’ αὐτὸ ὑπάρχει χαώδης διαφορὰ ὡς πρὸς τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση» (τοῦ ἰδίου).  

   Ὡς κατέστη φανερὸ ἀπὸ τὰ μέχρι τοῦδε, ἡ σύγχρονη «Ψυχολογία» εἶναι ἐπικίνδυνη καὶ ἀντορθόδοξος, καὶ ἐφ’ ὅσον ἔχει εἰσαχθῆ κακῶς στὴν Ἐκκλησία μας θὰ μπορούσαμε νὰ τὴν χαρακτηρίσουμε ὡς πλάνη μὲ σωτηριολογικὲς προεκτάσεις, καθώς, νοθευομένων μὲ κάτι ξένο τοῦ Ἁγιογραφικοῦ-Ἁγιοπατερικοῦ λόγου καὶ τῆς  ὀρθοδόξου θεραπευτικῆς, δυσχεραίνεται ἡ σωτηρία μας, ἰδιαιτέρως ὅταν γίνεται χρῆσι θεωρητικῶν προσεγγίσεων καὶ μεθόδων τῆς Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπείας ἀπὸ τοὺς Ποιμένες. Νὰ τὸ ποῦμε ἁπλούστερα: ὁδηγούμαστε σὲ ἄλλα «μονοπάτια» καὶ «καλούπια», σὲ ἄλλο τρόπο σκέψεως-δράσεως, σὲ ἄλλη κοσμοθεωρία, σὲ ἄλλη Ποιμαντική - σαφῶς ἀνθρωποκεντρικά-κοσμικά. Ἀφοῦ, λοιπόν, προκειμένου νὰ σωθοῦμε, χάριτι Θεοῦ, ἀπαιτεῖται ἀνόθευτος ὀρθόδοξος τρόπος σκέψεως-δράσεως, ἡ χρῆσι ξένων τρόπων σκέψεως-δράσεως δυσχεραίνει τὴν σωτηρία μας. 

   Κατέστη ἐπίσης φανερὸ, ὅτι ἡ Ψυχολογία ὁπωσδήποτε δὲν δύναται νὰ χαρακτηρισθῇ ἐπιστήμη μὲ τὴν αὐστηρὴ ἔννοια τοῦ ὅρου[3], ὅπου κάθε τὶ ἀποδεικνύεται, πρέπει νὰ ἀποδεικνύεται, διὰ συνεπῶν πειραμάτων καὶ συστηματικῆς, ἐνδελεχοῦς παρατηρήσεως καὶ νὰ ὑφίσταται ὑψηλὸς βαθμὸς ἀκριβείας καὶ ἀντικειμενικότητος.

   Ἂς προσθέσουμε ἐδῶ ἐπ’ αὐτοῦ μία ἀκόμη μαρτυρία ἑνὸς Ἕλληνος ἱερέως, θεολόγου, φιλοσόφου, ἀλλὰ καὶ ψυχολόγου, τοῦ π. Νικολάου Λουδοβίκου, ποὺ ἰσχυροποιεῖ τὴν ἐν λόγῳ θέσι μας: «εἶναι πράγματι δύσκολο νὰ ὑποστηρίξῃ κανεὶς τὴν «ἐπιστημονικότητα» τῶν πολλαπλασιαζομένων κατακλυσμικὰ ψυχοθεραπευτικῶν «Σχολῶν» καὶ τεχνικῶν – δὲν εἶναι τυχαῖο πὼς κλασσικὰ ψυχοθεραπευτικὰ ἐγχειρίδια ἀποδίδουν στὶς τεχνικὲς αὐτὲς ἕνα 10% ἐπιστημονικότητας μόνον, ἔναντι ἑνὸς 90% ὑποθέσεων»[4]. Διαβάζοντας τὸ πόνημά του (τὸ ὁποίο περιέχει ὁμιλίες σὲ διάφορα Συνέδρια) ἐξάγουμε σημαντικὰ πορίσματα γιὰ τὸ ποιὸν τῆς συγχρόνου Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπείας, κάποια ἀπὸ τὰ ὁποῖα θὰ παραθέσουμε ἐν συνεχείᾳ. Ἐξ ἀρχῆς, ὅμως, δηλώνουμε τὴν διαφωνία μας μὲ τὴν θέσι τοῦ πατρὸς Νικολάου ὅτι ἡ θεολογία θὰ μποροῦσε νὰ «ἐμπλουτισθῇ» μὲ κάποιες «εὔστοχες» «ψυχοθεραπευτικὲς θεωρητικὲς καὶ κλινικὲς παρατηρήσεις». Πιστεύουμε ὅτι οἱοσδήποτε τυχὸν  «ἐμπλουτισμὸς» δύναται νὰ πραγματοποιηθῇ μόνον διὰ ἁγιοπνευματικῶν κριτηρίων καὶ μόνον διὰ θεουμένων Ἁγίων τῆς σήμερον (ποῦ εἶναι αὐτοί;), ὥστε νὰ ἐξασφαλιζώμαστε ὅτι δὲν θὰ ἀστοχήσουμε περὶ τὴν Πίστιν (βλ. κατωτέρω, σὲ ἑπόμενο μέρος, τὶς θέσεις τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ). Ἐξάλλου, πολλὰ ἀπὸ τὰ σήμερον «εὔστοχα» μιᾶς ἔξωθεν ἐπιστήμης, ὅσο θετικὴ (ἢ «σκληρή» - βλ. ὑποσ. 2) καὶ ἂν αὐτὴ χαρακτηρίζεται, αὔριον πιθανῶς θὰ ἀποδειχθοῦν ἄστοχα καὶ ἀποῤῥιπτέα[5]. Πόσο μᾶλλον μιᾶς ὄχι καὶ τόσον ἐπιστημονικῆς «ἐπιστήμης». Ὅπως μάλιστα ἐπισημαίνει εὐστοχώτατα (γιὰ τὶς θετικές, μάλιστα, ἐπιστῆμες) ὁ μεγάλος σύγχρονος ἐπιστημολόγος A. F. Chalmers «Οἱ ἐπιστημονικὲς θεωρίες συνιστοῦν ἀνθρώπινες κατασκευὲς καὶ ὑπόκεινται σὲ μία, ἴσως ἀδιάκοπη, διαδικασία μεταβολῆς καὶ ἐξέλιξης [...] πρᾶγμα ποὺ δὲν ἰσχύει γιὰ τὸν τρόπο συμπεριφορᾶς τοῦ φυσικοῦ κόσμου ποὺ ἀποτελεῖ τὸ ἀντικείμενο αὐτῶν τῶν θεωριῶν» (στὸ «Τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸ λέμε Ἐπιστήμη», Πανεπ. Ἐκδ Κρήτης, Ἡράκλειο, 1996). Προκύπτει, ἐπίσης, καὶ τὸ ἐρώτημα· ποιὸς θὰ πραγματοποιήσῃ τὸν «ἐμπλουτισμὸ» «διακριτικά», ὅπως θὰ ἤθελε ὁ πατὴρ Νικόλαος; Ἂν θυμηθοῦμε τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, ποὺ ἀποφθέγγεται ὅτι γιὰ νὰ ἀποκτήσῃ κάποιος, σὺν Θεῷ, τὴν διάκρισι, πρέπει νὰ διέλθῃ κατὰ σειρὰν τὰ στάδια τῆς ἐγκρατείας καὶ τῆς ἀπαθείας, τότε θὰ πρέπῃ νὰ ὁμολογήσουμε ὅτι ἡ «διάκρισι» δὲν εἶναι κάτι ἁπλό, καὶ, σαφέστατα, δὲν ἔχει νὰ κάνῃ μὲ τὶς γνώσεις καὶ τὴν εὐφυία τοῦ καθενός... Πιστεύουμε, λοιπὸν, ὅτι εἶναι σοφό, ἀδιάκριτοι ὄντες, νὰ ἀφήσουμε τὶς ἰδέες περὶ «ἐμπλουτισμοῦ» τῆς θεολογίας ἀπὸ ἔξωθεν φιλοσοφικά-ἐπιστημονικὰ συστήματα[6]. Ἡ Ὀρθόδοξη θεραπευτικὴ μέθοδος δὲν εἶναι ἐπ’ οὐδενὶ ἐλλειμματικὴ. Λείπουν, ὅμως, ἐν πολλοῖς στὶς ἡμέρες μας οἱ ἅγιοι καὶ ἐνάρετοι ποὺ θὰ τὴν ἐφαρμόσουν ἐπιτυχῶς. Λείπει, ἐν πολλοῖς, καὶ ἡ ἐπίγνωσι ὅτι πρέπει νὰ στοχεύουμε στὴν ἁγιότητα - ἡ ὁποία ἀκριβῶς θὰ μᾶς καταστήσῃ, θεία χάριτι, ἱκανοὺς νὰ θεραπεύουμε - καὶ ὄχι στὴν ἀπόκτησι «ἔξωθεν» γνώσεων, διότι ὑπάρχει ὁρατὸς ὁ κίνδυνος νὰ φρονοῦμε, ἕνεκα ὀλιγοπιστίας, ὅτι ἡ θεραπευτικὴ μέθοδος τῆς Πίστεώς μας κάπου χωλαίνει, κάπου εἶναι «ἀνάπηρη» καὶ ἐλλειμματική, καὶ τῆς χρειάζονται «δεκανίκια»...

Συνεχίζεται…

---

[1] Τὰ στοιχεῖα τοῦ ὁποίου εἶναι διαθέσιμα στὸν διαχειριστὴ τοῦ blog, κύριο Νικόλαο, ὁ ὁποῖος δύναται νὰ σᾶς τὰ γνωστοποιήσῃ κατόπιν τηλεφωνικῆς ἐπικοινωνίας μαζί του. 

[2] Πλὴν τῶν ἀφθόνων ἐπιχειρημάτων ποὺ παρετέθησαν στὰ προηγούμενα μέρη τῆς παρούσης ἐργασίας, θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ ἀναγνώσῃ ἐπιπλέον καὶ τὸ ἐκτενές κατατοπιστικώτατο ἄρθρο «Εἶναι ἡ ψυχολογία ἐπιστήμη; Ἂν ὄχι, ποιὲς οἱ συνέπειες;» (διαδικτυακὴ ἀνάρτησι), τὸ ὁποῖο παρουσιάζει, σὺν τοῖς ἄλλοις, καὶ ἰσχυρὰ ἐπιχειρήματα ψυχιάτρων καὶ ψυχολόγων κατὰ τῆς ἐπιστημονικότητος τῆς «ἐπιστήμης» τους.    

[3] Συμφώνως μάλιστα πρὸς κάποια ἀντίληψι διαφόρων ἐπιστημόνων ἡ «Ψυχολογία» κατατάσσεται στὶς «μαλακὲς» - soft - ἐπιστῆμες, σὲ ἀντίθεσι μὲ τὶς «σκληρὲς» - hard - ὅπως ἡ Φυσική. Ἀπὸ τὴν  ἄλλη δέ, οἱ ἐπικριτὲς τῆς ἀντιλήψεως αὐτῆς ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ «μαλακὲς» ἐπιστῆμες θεωροῦνται σιωπηρῶς ὅτι εἶναι λιγώτερο «νόμιμα» ἐπιστημονικὰ πεδία ἢ ἁπλῶς καθόλου ἐπιστημονικά (πρβλ. ἄρθρον: “Soft and Hard Science” στὸ Wikipedia).

[4] «Ψυχανάλυση καὶ Ὀρθόδοξη Θεολογία», Ἁρμός, 2003, σελ. 90.

[5] Νὰ ἐπισημάνουμε ἐδῶ - γιὰ νὰ μὴ χαρακτηρισθοῦμε καὶ ὡς «σκοταδιστές» - ὅτι κανεὶς ἐχέφρων χριστιανὸς δὲν ἀποῤῥίπτει/ἀμφισβητεῖ συλλήβδην καὶ ἀδιακρίτως τὶς ὅποιες ἐπιστημονικὲς θεωρίες καὶ τὰ ὅποια ἐπιστημονικὰ ἐπιτεύγματα.

[6] Μήπως πρέπει ἡ θεολογία νὰ ἐμπλουτισθῇ καὶ μὲ τὴν «θεωρία τῆς ἐξελίξεως», μία οὐσιαστικῶς ἀναπόδεικτη θεωρία ὑποστηριζομένη ἀπὸ πολλοὺς ἐπιστήμονες, ποὺ παρουσιάζεται ἀπὸ τὴν πλειοψηφία ὡς ἀδιαμφισβήτητη ἀλήθεια; Μήπως νὰ ἀποδεχθοῦμε καὶ τὸν ὁρισμὸ τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» (τακτικὴ πρὸς εὕρεσι μοσχευμάτων), ἐπειδὴ τὸν συνέταξαν καὶ τὸν ὑποστηρίζουν πολλοὶ ἐπιστήμονες;