Τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα (Περὶ ψυχολογίας) Μέρος ΙΔ΄

Ἐν συνεχείᾳ, παραθέτουμε κάποια ἐρωτήματα, τὰ ὁποῖα συμπυκνώνουν,

σὲ κάποιο βαθμό, τὴν ἐν γένει ἀντίθεσί μας

στὴν σύγχρονη Ψυχολογία-Ψυχοθεραπεία-Ψυχανάλυσι.

α΄. Οἱ πατέρες-ἱδρυτὲς τῆς Ψυχολογίας-ψυχαναλύσεως δὲν ἦσαν κοσμικοί, ἄθεοι (καὶ μὲ ἰουδαϊκὲς ἀντιλήψεις κάποιοι – «πράγματι, σημαντικὰ βιβλία ἔχουν γραφεῖ γιὰ τὸν ἑβραϊσμὸ τοῦ Φρόϋντ, ὁ ὁποίος, παρὰ τὴ θεωρητικὴ ἀπόρριψη, δρᾷ ὑποδορίως ἐντός του», γράφει ὁ π. Ν. Λουδοβίκος), ἐμπαθεῖς, ποὺ δημιούργησαν θεωρίες ποὺ ἀπευθύνονται σὲ κοσμικοὺς, ἀθέους, ἐμπαθεῖς καὶ, θὰ λέγαμε, μὲ δυτικὴ ἀνατροφή;

β΄. Εἶναι ἐλλιπὴς ἡ ἀνθρωπολογία-σωτηριολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, ὥστε νὰ χρειάζεται τὰ «δεκανίκια» τῶν κοσμικῶν, ἀθέων, ἐμπαθῶν (πάντως μὴ ὀρθοδόξων καὶ μὴ ἁγίων) «ψυχολόγων» (γράφε «φιλοσόφων»); Δὲν μᾶς ἀρκεῖ ἡ διδασκαλία τῶν Ἁγίων μας Πατέρων γιὰ νὰ θεραπευώμαστε καὶ νὰ σωζώμαστε; Ἐδῶ ὁμιλοῦμε γιὰ τὶς ψυχές μας· θὰ παίζουμε μὲ αὐτές; Εἶναι, λοιπόν, ἐλλειματικὴ ἡ «ψυχολογία» τῆς Ἐκκλησίας μας; Δὲν πάει βαθειά; Δὲν δύναται νὰ ἀναλύσῃ τὴν περιπλοκότητα τοῦ ψυχισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ νὰ τὸν θεραπεύσῃ;

γ΄. (Συναφὲς μὲ τὸ προηγούμενο) Πιστεύει κανεὶς ἐξ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν ὅτι δύναται νὰ γνωρίσῃ καλῶς τὸν ψυχισμὸ τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου μόνον διὰ τῆς συγχρόνου Ψυχολογίας, ἢ ἔστω μὲ τὴν ἀπαραίτητη συνδρομὴ αὐτῆς;

δ΄. Δὲν εἶναι ἀλήθεια ὅτι νοιώθουμε καὶ σκεπτόμαστε διαφορετικὰ ὅταν διαβάζουμε ἀπὸ τὴν μία τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ ἁγιοπατερικὰ συγγράμματα καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ψυχολογικὰ τοιαῦτα; Δὲν εἶναι ἐμφανής, καὶ στοὺς πλέον ἀπαιδεύτους ἀκόμη, ἡ διαφορὰ μεταξύ τους;

ε΄. Ἔχουμε τὴν ἴδια ἀντίληψι μὲ τοὺς ψυχολόγους περὶ τοῦ τί εἶναι ψυχή καὶ ψυχικὴ ὑγεία καὶ ἀσθένεια;

στ΄. Οἱ ψυχολόγοι ἀπευθύνονται σὲ χριστιανοὺς, καὶ δὴ ὀρθοδόξους, ἢ σὲ ἐκκοσμικευμένους καὶ δὴ δυτικοτραφεῖς; Ἐπιδιώκουν νὰ ὁδηγήσουν τοὺς «ἀσθενεῖς» τους, διὰ τῶν σταδίων: κάθαρσι-φωτισμός-θέωσι, στὴν ἁγιότητα, ἢ ἁπλῶς σὲ μία κατάστασι κατὰ τὴν ὁποία νὰ δύνανται νὰ ἀνταπεξέρχωνται σὲ κάποιο ἱκανοποιητικὸ βαθμὸ στὸ ἐκκοσμικευμένο-ἄθεο, ἐν πολλοῖς, κοινωνικὸ περιβάλλον; Στὴν τελευταία περίπτωσι πάντως εἶναι σαφὲς ὅτι δὲν ἀκριβολογοῦμε ὀμιλῶντας γιὰ ψυχο-θεραπεία, ἀλλὰ ὁμιλοῦμε γιὰ προσπάθεια προσαρμογῆς-ἐντάξεως στὸ σύγχρονο κοινωνικὸ σύνολο μὲ τὶς ἐλάχιστες δυνατὲς συγκρούσεις τὸσο γιὰ τὰ ἄτομα[1] καθ’ ἑαυτά, ὅσο καὶ γιὰ τὶς σχέσεις μεταξύ τους καὶ μὲ τὶς δομὲς καὶ τοὺς θεσμοὺς τοῦ ἑκάστοτε κοινωνικοῦ συστήματος. 

ζ΄. Ὁ πατὴρ Νικόλαος Λουδοβίκος παρατηρεῖ: «Τὰ ἐπιτεύγματα τῆς ψυχολογίας τοῦ βάθους παραμένουν λοιπὸν ἐκκρεμῆ, νομίζω, ὅσο αὐτὴ διανύει τὸ «προθεολογικό» της στάδιο καὶ θὰ ἐνισχυθοῦν μόλις εἰσέλθει (ἀπορρίπτοντας πολλὰ στοιχεῖα τῆς καθαρὰ φροϋδικῆς ἀνθρωπολογικῆς ταυτότητας) βαθμιαία, στὸ «θεολογικὸ» στάδιό της». Ἐδῶ πάλιν ὁ πατὴρ Νικόλαος προβαίνει σὲ ἕνα προσωπικό του στοχασμό. Καὶ στὴν περίπτωσι, ὅμως, ποὺ ἡ κατάστασι ἔχει ὅπως τὴν περιγράφει, ἐρωτοῦμε: Ὅσοι ἐξ ἡμῶν τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν συμπαθοῦν, μελετοῦν καὶ χρησιμοποιοῦν «ποιμαντικῶς» τὴν Ψυχολογία, μήπως «κάνουν βήματα πίσω», μήπως ἀφήνουν τὴν πληρεστάτη θεολογία μας καὶ ἀσχολοῦνται μὲ σκύβαλα καὶ ἀθύρματα (=σκουπίδια καὶ παιγνίδια), μήπως ἐπιστρέφουν στὸν ἴδιο ἔμετο, μήπως εἰδωλολατροῦν προτιμῶντες τὴν ἔξωθεν σοφία; Μήπως τὸ καθῆκον μας, πατέρες καὶ ἀδελφοί, εἶναι νὰ ὁδηγήσουμε τοὺς ψυχολόγους στὸ «θεολογικὸ» στάδιο, ἀλλὰ πρωτίστως στὴν μετάνοια καὶ τὴν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία, διὰ τῆς ἁγιότητος καὶ τῆς προσευχῆς μας καὶ τῆς θεολογικῆς τεκμηριώσεως τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ;

η΄. Ἐνεργοῦμε ἐκκλησιαστικῶς ὅταν χωρὶς Συνοδικὴ (καὶ λαϊκὴ - ὑπὸ τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) ἔγκρισι, χρησιμοποιοῦμε στὸ Ποιμαντικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας μας μὴ ὀρθόδοξες προσεγγίσεις στὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο, ἐν προκειμένῳ τὴν Σύγχρονη Ψυχολογία; 

θ΄. Ἔγραφε ὁ Ἰβὰν Κιριέφσκι (σημαντικὸς Ρῶσσος φιλόσοφος τοῦ 19^ου αἰῶνος, ποὺ τελικῶς προετίμησε, τῇ καθοδηγήσει ὁσίων Πατέρων τῆς Ὄπτινα, τὴν ὀρθόδοξο «κοσμοθεωρία», καὶ συνέβαλε στὴν ἔκδοσι πολλῶν συγγραμμάτων ἁγίων στὰ ῥωσσικά): «Ἐκεῖνο ποὺ ἔχει μεγαλύτερη σημασία… εἶναι νὰ βρῆς ἕνα ἅγιο ὀρθόδοξο Γέροντα, τὸν ὁποῖο νὰ κάνῃς ὁδηγὸ στὴν ζωή σου, στὸν ὁποῖο νὰ μπορῇς νὰ φανερώνῃς κάθε σου σκέψι, καὶ ἀπὸ τὸν ὁποῖο νὰ ἀκοῦς ὄχι τὴν δική του, λίγο ἢ πολὺ συνετὴ γνώμη, ἀλλὰ τὴν κρίσι καὶ τὴν διδαχὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων». Ἐκ τῶν ὡς ἄνω δυνάμεθα νὰ ἐξαγάγουμε τὰ ἑξῆς συμπεράσματα: α΄. Εἶναι ζωτικῆς σημασίας γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία νὰ ὑπάρχουν καὶ νὰ δροῦν πρόσωπα (εἴτε κληρικοὶ εἴτε λαϊκοί) κεκαθαρμένα ἀπὸ τὰ πάθη καὶ πολὺ περισσότερο φωτισμένα καὶ θεούμενα, τὰ ὁποῖα, καὶ μόνον, δύνανται νὰ βοηθήσουν-θεραπεύσουν καταλλήλως (κατὰ Θεόν) τοὺς συνανθρώπους τους, μὲ τὴν Χάρι τοῦ Θεοῦ. Στόχος δὲ ὅλων μας πρέπει νὰ εἶναι ἡ ἁγιότης, ἡ ὁποία ἐπιτυγχάνεται, σαφῶς μόνον, μὲ ὀρθόδοξα «μέσα». Οἱ δὲ πνευματικοί-ἐξομολόγοι ἔχουν ἕνα λόγο παραπάνω, ὡς ἔχοντες τὴν πνευματικὴ εὐθύνη καὶ ἄλλων ἄνθρώπων, νὰ ἐπιδιώκουν τὴν ἁγιότητα καὶ μάλιστα νὰ μελετοῦν ἀόκνως τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τοὺς ἁγίους Πατέρες, καὶ ὄχι ἀλλότριες διδασκαλίες προκειμένου νὰ βοηθηθοῦν στὸ ποιμαντικό τους ἔργο. β΄. Ἀπὸ τοὺς Ἐπισκόπους, τοὺς πνευματικούς-ἐξομολόγους, τοὺς ἱερεῖς, τοὺς θεολόγους-καθηγητές, τοὺς κήρυκες, τοὺς κατηχητές, ἀλλὰ καὶ τοὺς διαφόρους ὁμιλητές, ποὺ καλοῦμε νὰ μᾶς μιλήσουν, πρέπει νὰ περιμένουμε (καὶ νὰ ἐπιζητοῦμε) νὰ μᾶς μεταφέρουν «τὴν κρίσι καὶ τὴν διδαχὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων» ἐπὶ τῶν θεμάτων ποὺ μᾶς ἀφοροῦν (προσαρμοσμένα καταλλήλως στὶς περιστάσεις), καὶ ὄχι τὶς προσωπικὲς γνῶμες τους, ὅσο συνετὲς καὶ ἐὰν εἶναι ἢ φαίνονται ὅτι εἶναι, πόσο μᾶλλον ἐὰν πηγάζουν ἀπὸ τὴν ἐντρύφησί τους σὲ ψυχολογικά-φιλοσοφικὰ ἢ ἄλλα ἔξωθεν (κοσμικά) γνωσιολογικὰ συστήματα.

   Ἔχετε ἀκούσει πολλοὺς ψυχολόγους, ὅταν τοὺς καλοῦν νὰ ὁμιλήσουν σὲ χριστιανικὰ περιβάλλοντα (ναούς, αἴθουσες ναῶν κ.λπ.), νὰ μεταφέρουν τὴν κρίσι καὶ τὴν διδαχὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων, ἢ μήπως μεταφέρουν τὶς δηλητηριασμένες ἀπὸ τὴν Ψυχολογία (καὶ ἄλλες ἐξωεκκλησιαστικὲς γνώσεις) γνῶμες τους;

Συνεχίζεται…

---

[1] Ἀποφεύγουμε τὸν ὅρο «πρόσωπα», διότι οἱ κοσμικὲς ἐπιστῆμες καὶ φιλοσοφίες, ὅπως καὶ ἡ Ψυχολογία, δὲν τὸν κατανοοῦν ὅπως ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί.