Τρεις Ιεράρχες και ένας Διάκονος (Αφιέρωμα Ιανουαρίου)

ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ...

 

ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

Ο κοινός εορτασμός των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε για πρώτη φορά στα μέσα του 11ου αιώνα. Κατά τον 19ου αιώνα, στον ελλαδικό χώρο και συγκεκριμένα στο ελληνικό κράτος, η εορτή αυτή εορταζόταν σε διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως στην Ιόνιο Ακαδημία στην Κέρκυρα. Επισήμως ως εορτή πανεκπαιδευτική καθιερώθηκε το 1911 με πρωτοβουλία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ-ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Σπούδασε τις επιστήμες της εποχής στην Καισάρεια, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα, όπου γνωρίστηκε με τον συμπατριώτη του Γρηγόριο τον Θεολόγο, με τον οποίο έγιναν στενοί φίλοι. Υπήρξε Επίσκοπος Καισαρείας. Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο. Συνέγραψε δεκάδες συγγράμματα και ομιλίες, ενώ σώζονται και 365 επιστολές του, ανεκτίμητης πνευματικής αξίας. Το διασημότερο κείμενό του υπήρξε το "Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων" στο οποίο φαίνεται η σύζευξη ελληνικής και χριστιανικής σκέψης. Πέθανε 49 ετών και εορτάζουμε τη μνήμη του στις 1 Ιανουαρίου. Δυστυχώς στην εποχή μας βεβηλώθηκε η μνήμη του, αφού κάποιοι τον παραμόρφωσαν, του φόρεσαν κόκκινα ρούχα, του έβαψαν λευκά τα γένια και τον έκαναν υπάλληλο υλικών δώρων, εκμεταλλευόμενοι τα παιδικά συναισθήματα.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε στην Αντιόχεια της σημερινής Τουρκίας, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Σπούδασε ρητορική, φιλοσοφία και θεολογία σε φημισμένους δασκάλους της εποχής του. Ο διάσημος ρήτορας Λιβάνιος τον προόριζε για διάδοχό του. Η ρητορική του ικανότητα και η ευγλωττία του ήταν τόσο μεγάλη ώστε ονομάστηκε "Χρυσόστομος", αυτός που έχει χρυσό στόμα. Έγινε Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Ήρθε σε σύγκρουση με τους ισχυρούς της εποχής του και αυτό του στοίχισε διωγμούς. Οι συγγραφές του, κυρίως λόγοι, πραγματείες και επιστολές, αριθμούν χιλιάδες σελίδων. Tα άπαντά του στην σειρά "Ελληνική Πατρολογία" (που εξέδωσε ο Γάλλος εκδότης Migne) περιλαμβάνουν 18 ογκώδεις τόμους. Το έργο του "Περί κενοδοξίας και όπως δει τους γονέας ανατρέφει τα τέκνα", χαρακτηρίζεται από πολλούς “ως η πρώτη συστηματική και πληρέστερη έκθεση για τη χριστιανική διαπαιδαγώγηση των νέων". Ο ίδιος συνέγραψε και την Λειτουργία, που επιτελείται σχεδόν όλο το έτος στις εκκλησίες. Πέθανε στην εξορία και η μνήμη του τιμάται στις 13 Νοεμβρίου.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε κοντά στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας, γι' αυτό έμεινε γνωστός και ως "Ναζιανζηνός". Σπούδασε ρητορική και φιλοσοφία στη Ναζιανζό, στην Καισάρεια, στην Αλεξάνδρεια και στην περίφημη Σχολή των Αθηνών. Υπήρξε Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Έγραψε πάρα πολλά έργα, κυρίως θεολογικά (γι' αυτό και η Εκκλησία τον ονόμασε "Θεολόγο"), αλλά και λογοτεχνικά. Τιμούμε τη μνήμη του στις 25 Ιανουαρίου.

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Λέει ο Μέγας Βασίλειος: «Να προσέχουν τα παιδιά με ποιους συναναστρέφονται, να προσέχουν ποιους κάνουν φίλους. Όπως ο μολυσμένος αέρας, όταν τον εισπνεύσουμε, αφήνει μέσα μας χωρίς να τα βλέπουμε μικρόβια της αρρώστιας, έτσι και το κακό περιβάλλον αφήνει μέσα στη ψυχή του παιδιού τη μόλυνσή του».

Αλλά και τους δασκάλους διδάσκει ο ίδιος Άγιος. Γράφει πως ο δάσκαλος οφείλει να διδάσκει πρώτα τον εαυτό του και να αποτελεί προσωποποίηση αυτών που διδάσκει και παράδειγμα του καλού.

Συμπληρώνοντας ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει πολύ εύστοχα: "Περισσότερο κοίτα να διορθώνεις τον εαυτό σου, παρά τους άλλους. Γιατί στο πρώτο θα είσαι κερδισμένος εσύ, στο δεύτερο οι άλλοι".

Οι απόψεις του Ιερού (όπως συνηθίζεται να αποκαλείται αυτός ο μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας και Παιδαγωγός) Χρυσοστόμου είναι πολύ ενδιαφέρουσες και διαχρονικές.

Η παιδεία είναι κατ’ εξοχήν συναντησιακή σχέση αγάπης, αφού η αγάπη για τον Χρυσόστομο είναι το βασικό γνώρισμα του παιδαγωγού (Γράφει: «Ουδέν γάρ ίδιον προς διδασκαλίαν επαγωγόν ως το φιλείν και φιλείσθαι», δηλαδή «Τίποτε καλύτερο δεν διέπει την διδασκαλία παρά μόνο η αγάπη, δηλ. να αγαπά ο δάσκαλος και να αγαπάται από τον μαθητή»).  Στα έργα του μιλά για τον σκοπό της αγωγής, την προσωπικότητα του παιδαγωγού, τις μεθόδους διδασκαλίας, την ελκυστικότητα του μαθήματος, τις αντιληπτικές ικανότητες των μαθητών. Σημειώνει ότι ο μαθητής δεν πρέπει να δέχεται παθητικά την προσφερόμενη ύλη, αλλά να συμμετέχει ενεργητικά και να διατυπώνει απορίες και γνώμες. Αναγνωρίζει ότι η αγωγή στην νηπιακή ηλικία είναι πολύ αποτελεσματική για να εγγραφούν στην ψυχή οι καλές συνήθειες. Κάνει λόγο για τη λιτότητα και την αποφυγή καταχρήσεων ώστε να εξασφαλίζεται η ψυχοσωματική υγεία. Μιλά για την επίδραση της γυμναστικής, την επενέργεια της μουσικής. Υπογραμμίζει ότι ο παιδαγωγός πρέπει να έχει επιστημονικό οπλισμό και να είναι ηθικά ακέραιος. Επιβάλλεται ο παιδαγωγός ν’ αποσκοπεί στη διαμόρφωση του παιδιού σε εικόνα Θεού. Γι’ αυτό οι ιδιότητες του Θεού πρέπει να γίνουν κτήμα του παιδιού όπως είναι: η αγαθότητα, το αόργητο (να μην θυμώνει), το αμνησίκακο (να μην κρατά κακία), το ευεργετικό (να κάνει το καλό), το φιλάνθρωπο. Η άσκηση της αγωγής να γίνεται έτσι ώστε ο παιδαγωγούμενος να διαπλαστεί «εις τέλειον Χριστιανόν και πραγματικόν φιλόσοφον».

*  *  *

Το κοινωνικό κήρυγμα των Τριών Ιεραρχών, εκατοντάδες χρόνια πριν τις νεότερες κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές θεωρίες,  εντυπωσιάζει για την επαναστατικότητά του.

Γράφει ο Μέγας Βασίλειος: "Ο άρτος που κατακρατείς ανήκει στον πεινασμένο. Τα ρούχα που φυλάς στις αποθήκες σου, ανήκουν σ΄ αυτούς που δεν έχουν. Τα παπούτσια που μένουν αχρησιμοποίητα στο σπίτι σου, ανήκουν στους ξυπόλυτους. Τα λεφτά που καταχωνιάζεις, είναι εκείνου που δεν έχει". Κλέφτες κατά τον ίδιο Άγιο δεν είναι μόνο όσοι ξεγυμνώνουν τους ντυμένους, αλλά και όσοι, αν και μπορούν, δεν ντύνουν τους γυμνούς

Και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αρνείται την ιδιοκτησία. Γράφει: "Δικό μου και δικό σου είναι απλά λόγια. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν, γιατί δεν έχουμε τίποτε δικό μας, όλα είναι του Θεού".

«Οι κοινωνικές ανισότητες δεν είναι θέλημα Θεού», λέει ο άγιος Γρηγόριος, «ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο ελεύθερο… Με την πτώση θρυμματίστηκε η αρχική ενότητα και ισοτιμία μεταξύ των ανθρώπων, οι θρασύτεροι με τη βοήθεια του πολιτικού νόμου, τον οποίο κατέστησαν όργανο καταδυναστεύσεως, επιβλήθηκαν στους ασθενέστερους και έτσι οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε πλούσιους και φτωχούς, ελεύθερους και δούλους και σε πολλές άλλες κατηγορίες. Εμείς όμως, σαν χριστιανοί οφείλουμε να αποβλέπουμε και να τείνουμε στην αρχική ενότητα και όχι στην κατοπινή διαίρεση, στο νόμο του Θεού και όχι στο νόμο του ισχυρού».

Και το κυριότερο: τα παραπάνω δεν ήταν μόνο θεωρία, αλλά και πράξη, αφού και οι τρεις είχαν αφιερώσει στους πτωχούς όλη τους την περιουσία (κατά την υπόδειξη του Χριστού, ο οποίος είχε πει σε έναν πλούσιο νέο πως αν θέλει να είναι τέλειος, πρέπει να μοιράσει την περιουσία του στους φτωχούς και να τον ακολουθήσει). Ο Μέγας Βασίλειος είχε ιδρύσει την Βασιλειάδα, ολόκληρο συγκρότημα φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, που περιλάμβανε πτωχοκομείο, ορφανοτροφείο, γηροκομείο, ξενώνες και νοσοκομείο, στο οποίο καθημερινά 30000 άνθρωποι (χριστιανοί και ειδωλολάτρες) έβρισκαν περίθαλψη. Ο δε Άγιος Χρυσόστομος κάθε μέρα μοίραζε φαγητό σε 7.000 φτωχούς της Κωνσταντινούπολης.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Αν θέλουμε να τιμήσουμε πραγματικά τους Τρεις Ιεράρχες οφείλουμε να μελετήσουμε το έργο τους και, κυρίως, να μιμηθούμε τη ζωή τους.

 

...ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΔΙΑΚΟΝΟΣ

Τι να πρωτοσχολιάσουμε από τον βίο του ..

το ότι στην τουρκοκρατία, τον απασχολούσε η διαπαιδαγώγηση των υπόδουλων Ελλήνων και ίδρυσε την Πατμιάδα Σχολή που έβγαζε Έλληνες κι ορθόδοξους δασκάλους;Το ότι δίδασκε σε όλους δωρεάν;

Ή το ότι μέχρι τέλους της ζωής του παρέμεινε συνειδητά στο βαθμό του διακόνου;

Διάκονος μέχρι τέλους, κυριολεκτικά και μεταφορικά, της ορθοδοξίας και της πατρίδας.

Ο Παιδαγωγός (ΠΗΓΗ : http://opaidagogos.blogspot.gr/2016/01/blog-post_26.html )

Ο Αγιος Μακάριος ο Καλογεράς, ο Εθνοδιδάσκαλος γεννήθηκε στην Πάτμο το 1688, και ήταν γόνος εύπορης οικογένειας. Αργότερα πήγε στην Κωνσταντινούπολη για σπουδές και ήρθε σ΄ επαφή με σημαντικές οικογένειες και κληρικούς της Βασιλεύουσας. Μετά το τέλος των πολυετών σπουδών του υπηρέτησε ως Διάκονος πλάι στον Μητροπολίτη Νικομήδειας.

 

Καθώς ο Μακάριος ενδιαφερόταν πολύ για τη διδασκαλία και τη διαπαιδαγώγηση των υπόδουλων Ελλήνων, επέστρεψε στην Πάτμο το 1713 και ίδρυσε την Πατμιάδα Σχολή. Τα μαθήματα στη σχολή παρέχονταν δωρεάν σε όλους τους μαθητές και αρχικά ο Μακάριος δίδασκε μόνος του. Μετά από μερικά χρόνια, οι καλύτεροι των μαθητών επιλέχθηκαν ως διδάσκαλοι της σχολής. Οι μαθητές αυτοί κατάγονταν από την Πάτμο και από άλλα μέρη της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι κύριοι συνεργάτες του ήταν ο μοναχός Κοσμάς από τη Λήμνο και ο μοναχός Γεράσιμος ο Βυζάντιος. Ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε σε εκατό, γι' αυτό και θεωρήθηκε απαραίτητη η δημιουργία νέων κτηρίων, τα οποία δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια εύπορων δωρητών από την Κωνσταντινούπολη. Η Πατμιάδα μετεξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες σχολές του Ελληνισμού.

 

 

Ο Μακάριος, ο οποίος είχε εξασθενημένο οργανισμό, απεβίωσε στην Πάτμο το 1737, αλλά η έντονη δράση και το έργο του διέσωσαν το όνομά του. Η Ιερωσύνη του δεν ανήλθε ποτέ πέραν του βαθμού του Διακόνου, επειδή αρεσκόταν περισσότερο, όπως ο ίδιος έλεγε να διακονεί παρά να διακονείται.