᾿Ορθόδοξο καὶ ἀνορθόδοξο πάσχα

ΠΗΓΗ: http://www.symbole.gr/dionysios/kda/658-pascha

ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΚΑΙ ΑΝΟΡΘΟΔΟΞΟ ΠΑΣΧΑ

 

10 ἀπριλίου 2004, μέγα σάββατον

 

Φίλε Φ..., χαῖρε καὶ χρόνια πολλά.

Εὐχαριστῶ γιὰ τὸ ἄρθρο ποὺ μοῦ ἔστειλες... δὲν γνωρίζω τὸν ἀρ­θρο­γράφο ἀστρονόμο Χ..., ἀλλὰ τὸ ἄρθρο του εἶναι καλὸ καὶ ἐνδιαφέρον καὶ ἐ­ξη­γεῖ κάποια πράγματα, καὶ κυρίως ὅτι ἡ διαφορὰ ὑπολογισμοῦ τοῦ πά­σχα μεταξὺ χριστιανῶν (ὀρθοδόξων δηλαδὴ) καὶ χριστωνύμων (αἱρετικῶν δηλαδὴ) ἔγκειται στὸ ὅτι οἱ μὲν πρῶτοι ὑπολογίζουν τὸ χριστιανικὸ πάσχα μὲ βάσι τὸ παλαιὸ ἑβραϊκὸ πάσχα (= «νομικὸν πάσχα», δηλαδὴ πάσχα τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου), ἐνῷ οἱ δεύτεροι ὑπολογίζουν τὴν ἐπιβίωσι κάποιας ἀρ­χαί­ας εἰδωλολατρικῆς ἑορτῆς τους, ποὺ τὴν μετεβάπτισαν καὶ μετω­νό­μασαν σὲ «πάσχα», μὲ βάσι τὸ νεώτερο ἰουδαϊκό.

Θὰ σχολιάσω μόνον δύο σημεῖα τοῦ ἄρθρου. 1ον) γράφει ὁ ἀρ­θρο­γρά­φος ὅτι τὸ νομικὸν φάσκα εἶναι ἀνύπαρκτο ἀπὸ τὸν 4ο αἰῶνα. ὅμως τὸν 4ο αἰῶνα (325) συνεκλήθη ἡ πρώτη οἰκουμενικὴ σύνοδος (ἐν Νικαίᾳ) καὶ ὑπο­λόγισε τὸ χριστιανικὸ πάσχα μὲ βάσι τὸ νομικό, ἄρα τὸν 4ο αἰῶνα ἀκόμη ὑφίστατο. γιὰ τὸ πότε ἀκριβῶς ἄλλαξε νομίζω ὅτι ὑπάρχουν κά­ποιες ἱστορικὲς πληροφορίες, καὶ μάλιστα εἶχα μιλήσει πρὸ καιροῦ μὲ κά­ποιον κληρικό, ποὺ εἶχε κάμει σχετικὴ ἐργασία στὸ πανεπιστήμιο καὶ εἶχε ἔρθει σὲ ἐπαφὴ καὶ μὲ τοὺς ἐν Ἀθήναις Ἰουδαίους, γιὰ νὰ πάρῃ περισ­σό­τε­ρες πληροφορίες. 2ον) ἰσχυρίζεται ὁ ἀρθρογράφος ὅτι οἱ παπικοὶ ἀκο­λου­θοῦν πιστότερα τὸν κανόνα τῆς ἐν Νικαίᾳ συνόδου. αὐτὸ δὲν εἶναι σωστὸ γιὰ δύο λόγους· α΄) τὴν ἐποχὴ τῆς συνόδου ὑπῆρχε μόνον τὸ νομικὸ φάσκα καὶ μὲ αὐτὸ ἔγιναν οἱ σχετικοὶ ὑπολογισμοὶ καὶ ὄχι μὲ βάσι τὸ νεώτερο, ἑ­πομένως ἐμεῖς ἀκολουθοῦμε πιστὰ τὸν κανόνα. β΄) ἐφόσον δὲν εἶναι ὀρθό­δο­ξοι καὶ δὲν ἔχουν τὴν πίστι τῆς πρώτης συνόδου (διότι ἔχουν παρα­χα­ρά­ξει τὸ σύμβολο πίστεως ἐκείνης), ἀθετοῦν τὴν σύνοδο ἐν συνόλῳ, ἑπομένως δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ τηροῦν πιστῶς κανέναν κανόνα της — ὁποιαδήποτε ὁμοιότης εἶναι φαινομενικὴ καὶ τυχαία!

Ἂς δοῦμε τώρα καὶ τὴν ἄλλη πλευρά. εἶναι γνωστὸ ἀπὸ τοὺς ἀρ­χαίους χριστιανικοὺς χρόνους ὅτι κάποιες φορὲς γιορτάζουμε τὸ πάσχα ὄχι μία κυριακὴ μετὰ τὸ ἑβραϊκὸ ἀλλὰ μετὰ δύο κυριακές. γράφει γι' αὐτὸ σχε­­τι­κὰ καὶ ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἀθωνίτης στὸ «Πηδάλιον» (= Σύνταγμα τῶν κανόνων τῆς ἐκκλησίας) καὶ ἐξηγεῖ ὅτι αὐτὸ δὲν εἶναι πρόβλημα, διότι ὁ κανόνας ἀπαγορεύει νὰ ἑορταστῇ τὸ πάσχα νωρίτερα ἀπὸ τὸ ἑβραϊκὸ (= νο­μικὸν φάσκα) ἢ ταυτόχρονα· τὸ ἂν θὰ εἶναι μία ἢ δύο κυριακὲς ἀρ­γό­τε­ρα δὲν πειράζει· ἂν θὰ εἶναι ὅμως μία ἢ δύο κυριακὲς νωρίτερα, αὐτὸ εἶ­ναι παράβασι τοῦ κανόνος. πράγματι τὸ λατινικὸ «πάσχα» πολὺ συχνὰ τυγ­χάνει νωρίτερα ἀπὸ τὸ νομικὸν πάσχα ἢ καὶ συμπίπτει μὲ αὐτό.

Γιορτάζοντας τὸ χριστιανικὸ πάσχα μᾶς ἐνδιαφέρει νὰ ξέρουμε πότε γιορταζόταν τὸ ἑβραϊκὸ πάσχα, δηλαδὴ τὸ νομικὸ πάσχα, τὴν ἐποχὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ λίγο μετά. ἂς ἔχουμε ὑπόψει μας ὅτι ἀργότερα δὲν ἄλλαξε ἁ­πλῶς τὸ ἑβραϊκὸ πάσχα· ἄλλαξε ὁλόκληρη ἡ θρησκεία τῶν Ἰουδαίων, διότι ἡ θρησκεία τῆς παλαιᾶς διαθήκης καταργήθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν νο­μοθέτη της καὶ ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ τὴν ἐκκλησία του. γι' αὐτὸ οὔτε ἡ μωσαϊκὴ λατρεία ὑπάρχει πλέον, ἀφοῦ ὁ ναός τους καταστράφηκε, οὔτε ὁ ἀρχαῖος Ἰσραήλ, διότι ἐξαφανίστηκαν οἱ 13 (καὶ ὄχι 12) ἰσραηλιτικὲς φυλὲς καὶ συγχωνεύτηκαν μὲ τὴν πολυπληθέστερη καὶ ἐπικρατέστερη φυλὴ τοῦ Ἰούδα, γι' αὐτὸ σήμερα ὑπάρχουν (ἂν ὑπάρχουν) καὶ λέγονται ὅλοι τους Ἰουδαῖοι· καὶ φυσικὰ δὲν ὑπάρχει λευιτικὴ φυλὴ οὔτε ἱερατεῖο· γιὰ ποιό σημερινὸ «ἑβραϊκὸ πάσχα» μιλᾶμε λοιπόν; τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν θὰ λέγαμε ὅτι ἡ σημερινὴ ἰουδαϊκὴ θρησκεία ἔχει τόση σχέσι μὲ τὴν θρησκεία τῆς παλαιᾶς διαθήκης ὅση σχέσι ἔχουν οἱ μάρτυρες τοῦ 'Ιεχωβᾶ ἢ οἱ μορ­μό­νοι ἢ τὰ παιδιὰ τοῦ Μῶ μὲ τὸν χριστιανισμό.

Μία τελευταία ἐπισήμανσι. ἡ Ἀλεξάνδρεια ἦταν τὸ παγκόσμιο ἀστρο­νο­μικὸ κέντρο τῆς ἀρχαιότητος, γι' αὐτὸ καὶ οἱ ἐπίσκοποί της –μὲ πρῶτον ἢ δεύτερον τὸν ἅγιο Ἀθανάσιο τὸν μέγα– ὡρίστηκαν ἀπὸ τὴν πρώτη οἰ­κου­με­νικὴ σύνοδο ὑπεύθυνοι νὰ γνωστοποιοῦν ἐγκαίρως σὲ ὅλη τὴν χριστια­νικὴ ἐκκλησία τὴν ἡμερομηνία τοῦ πάσχα ἑκάστου ἔτους. ἀπὸ ὅ,τι ξέρω, ἡ ἀκριβὴς διατύπωσι τῆς περὶ τοῦ πάσχα ἀποφάσεως τῆς συνόδου δὲν μᾶς ἔχει σωθῆ, διότι τὰ πρακτικά της δυστυχῶς τὰ ἐξαφάνισαν οἱ αἱρετικοὶ ἀ­ρειανοί· σώθηκαν μόνον οἱ κανόνες της καὶ τὸ σύμβολον τῆς πίστεως· ἑπο­μέ­νως δὲν ἔχουμε τὸ ἀκριβὲς κείμενο τῆς ἀποφάσεως, τὸ εἶχαν ὅμως οἱ ἀρ­χαῖοι χριστιανοί. οἱ συνάδελφοι λοιπὸν τοῦ Χ..., δηλαδὴ οἱ ἀρχαῖοι ἀ­στρονόμοι τῆς Ἀλεξανδρείας, ὑπολόγισαν τὸ πάσχα πολλῶν ἐτῶν μὲ βάσι τὸν ἀκριβῆ ὁρισμὸ τῆς συνόδου. βρέθηκε μάλιστα ὅτι οἱ διάφορες ἐτήσιες ἡμερομηνίες τοῦ πάσχα κάνουν ἕναν κύκλο διαρκείας 532 ἐτῶν· δηλαδὴ κάθε 532 χρόνια οἱ ἡμερομηνίες τοῦ πάσχα εἶναι ἴδιες (μὲ τὸ παλαιὸ ἡ­με­ρολόγιο βέβαια). γι' αὐτὸ καταρτίστηκε ἕνας τέτοιος πίνακας, ποὺ ὀνο­μά­ζεται «πασχάλιον αἰώνιον». στὴν οὐσία αὐτὸς ὁ πίναξ ἐφαρμόζεται μέχρι σή­μερα, μόνο ποὺ λόγῳ τοῦ νέου ἡμερολογίου οἱ ἡμερομηνίες εἶναι δια­φορετικές, καὶ μάλιστα ὄχι σταθερὲς ἀλλὰ μεταβαλλόμενες περίπου κατὰ μία μέρα κάθε 100 χρόνια, ὁπότε πλέον δὲν ὑπάρχει καὶ σταθερὸ τυπικό, ἐνῷ μὲ βάσι τὸ παλαιὸ ἡμερολόγιο ὑπῆρχε σταθερὸ ἐκκλησιαστικὸ τυπικὸ γιὰ ὅλες τὶς περιπτώσεις.

Νομίζω ὅτι αὐτὰ ἀρκοῦν γιὰ τώρα...

Σᾶς εὐχόμαστε καλὴ ἀνάστασι!...

Διονύσιος Ἀνατολικιώτης